Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Διαγώνισμα ενοτήτων 32-34

Προτεινόμενο διαγώνισμα αδιδάκτου κειμένου αρχαίων ελληνικών

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ

ΥΠΕΡΕΙΔΗΣ, ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ, 6, 15-16

[15] καὶ μηδεὶς ὑπολάβῃ με τῶν ἄλλων πολιτῶν μηδένα λόγον ποιεῖσθαι, ἀλλὰ Λεωσθένη μόν<ον> ἐγκωμιάζειν. συμβαίνει γὰρ τὸν Λεωσθένους ἔπαινον ἐπὶ ταῖς μάχαις ἐγκώμιον τῶν ἄλλων πολιτῶν εἶναι· τοῦ μὲν γὰρ βουλεύεσθαι καλῶς ὁ στρατηγὸς αἴτιος, τοῦ δὲ νικᾶν μαχομένους οἱ κινδυνεύειν ἐθέλοντες τοῖς σώμασιν· ὥστε ὅταν ἐπαινῶ τὴν γεγονυῖαν νίκην, ἅμα τῇ Λεωσθένους ἡγεμονίᾳ καὶ τὴν τῶν ἄλλων ἀρετὴν ἐγκωμιάσω.[16] τίς γὰρ οὐκ ἂν δικαίως ἐπαινοίη τῶν πολιτῶν τοὺς ἐν τῷδε τῷ πολέμῳ τελευτήσαντας, οἳ τὰς ἑαυτῶν ψυχὰς ἔδωκαν ὑπὲρ τῆς τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίας, φανερωτάτην ἀπόδειξιν ταύτην ἡγούμενοι εἶναι τοῦ βούλεσθαι τῇ Ἑλλάδι τὴν ἐλευθερίαν περιθεῖναι, τὸ μαχομένους τελευτῆσαι ὑπὲρ αὐτῆς.

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να γράψετε την μετάφραση του παραπάνω αποσπάσματος.

Μον.:20

2. Να γράψετε τους ζητούμενους ονοματικούς & αντωνυμικούς τύπους:

πολιτῶν: κλητική ενικού αριθμού

μηδένα λόγον: δοτική πληθυντικού αριθμού

Λεωσθένη: κλητική ενικού αριθμού

τοῖς σώμασιν: ίδια πτώση στον άλλο αριθμό

τῷδε τῷ πολέμῳ: ίδια πτώση στον άλλο αριθμό

ἑαυτῶν: ίδιο τύπο εναλλακτικά

ἀπόδειξιν: δοτική ενικού αριθμού

Μον.:3

3.

α) καλῶς, δικαίως: Να γράψετε τα παραθετικά των επιρρημάτων

β) καλῶς: Να κλίνετε το αρσενικό  και το ουδέτερο γένος στον πληθυντικό αριθμό, του συγκριτικού βαθμού του αντίστοιχου επιθέτου.

Μον.:3

4. Να γράψετε τους ζητούμενους ρηματικούς τύπους:

ὑπολάβῃ: β΄ ενικό ευκτικής μέλλοντα

συμβαίνει: απαρέμφατο αορίστου

μαχομένους: β΄ ενικό οριστικής μέλλοντα

ἐπαινῶ: γ΄ πληθυντικό προστακτικής ενεστώτα

γεγονυῖαν: β΄ ενικό προστακτικής αορίστου

ἔδωκαν: β΄ ενικό προστακτικής αορίστου

ἡγούμενοι: α΄ ενικό υποτακτικής ενεστώτα

περιθεῖναι: α΄ πληθυντικό οριστικής αορίστου

Μον.:4

5. Να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των λέξεων: με, Λεωσθένη, ἔπαινον, πολιτῶν ( το 2ο),  εἶναι, τοῦ  βουλεύεσθαι, αἴτιος, τῶν πολιτῶν ( το 3ο),  τὰς ἑαυτῶν, τὸ τελευτῆσαι.

Μον.:2

6. ὅταν ἐπαινῶ τὴν γεγονυῖαν νίκην: Να αναγνωρίσετε τη δευτερεύουσα πρόταση, δικαιολογώντας την εκφορά της.

Μον.:2

7. φανερωτάτην ἀπόδειξιν ταύτην ἡγούμενοι εἶναι τοῦ βούλεσθαι τῇ Ἑλλάδι τὴν ἐλευθερίαν περιθεῖναι, τὸ μαχομένους τελευτῆσαι ὑπὲρ αὐτῆς: Να εντοπίσετε τον πλάγιο λόγο του αποσπάσματος, να τον αναγνωρίσετε και να τον μετατρέψετε σε ευθύ.

Μον.:4

8. ἡγούμενοι: Να αναγνωρίσετε το είδος της μετοχής και να την μετατρέψετε σε ισοδύναμη δευτερεύουσα πρόταση.

Μον.:2

Σημ.: Τις απαντήσεις των διαγωνισμάτων μπορείτε να τις βλέπετε εδώ 

καλή επιτυχία

Ο Ζηλωτής και ο Ρωμαίος

Image via Wikipedia

του Ιωάννη Δ. Καραβιδόπουλου, καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

 

Συνηθίσαμε τα γεγονότα των παθών του Ιησού να τα βλέπουμε μέσα από το πρίσμα της συγκινησιακής ατμόσφαιρας των εκκλησιαστικών Ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδας. Κάποιοι περισσότερο απαιτητικοί ανατρέχουν στα κείμενα των Ευαγγελίων που διαβάζονται στη διάρκεια των Ακολουθιών για να τα μελετήσουν από πιο κοντά. Εμείς εδώ θα ανατρέξουμε στο ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίσσονται αυτά τα γεγονότα για να καταλάβουμε και να εξηγήσουμε τη στάση και τις ενέργειες δύο προσώπων που εμπλέκονται σε αυτά, του Ιούδα και του Πιλάτου. 

Μερικά ερωτήματα που γεννιούνται στον αναγνώστη των Ευαγγελίων είναι τα ακόλουθα: 

Ηταν τα τριάκοντα αργύρια η βαθύτερη αιτία για την προδοσία του Ιούδα ή απλώς η αφορμή; Πώς εξηγείται η ευμενής αρχικά στάση του Πιλάτου έναντι του Ιησού αλλά και η τελική καταδικαστική απόφασή του; 

* Γιατί «κατέδωσε» ο Ιούδας

Ας έλθουμε στο πρώτο ερώτημα. Είναι επαρκής η αναφορά των Ευαγγελιστών, ουσιαστικά μόνο του Ματθαίου, στα 30 αργύρια για να δικαιολογήσει την προδοσία του Ιούδα; Μήπως αυτό είναι απλώς η αφορμή και τα βαθύτερα αίτια πρέπει να αναζητηθούν αλλού; Η απάντηση μπορεί να αναζητηθεί στα ιστορικά δεδομένα της εποχής εκείνης. 

Ο ιουδαϊκός λαός ζούσε υπό τον ρωμαϊκό ζυγό και οι μεσσιανικές προσδοκίες του, όπως αυτές είχαν εκφραστεί παλαιότερα στην Παλαιά Διαθήκη από αιώνες, τώρα, στις πρώτες δεκαετίες του πρώτου μ.Χ. αιώνα, την εποχή δηλαδή του Χριστού, πήραν έναν εθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα. 

Ο Μεσσίας αναμενόταν ως κοσμικός άρχοντας και απελευθερωτής του λαού από τον ρωμαϊκό ζυγό. Κάποιες ομάδες πιο δυναμικών Ιουδαίων που ζουν μεν τις βιβλικές προσδοκίες για τον Μεσσία, δεν τον περιμένουν όμως να έλθει εξ ουρανού χωρίς και τις δικές τους ενέργειες, οργανώνονται στο κόμμα των Ζηλωτών. Αυτοί πιστεύουν ότι χρειάζονται δυναμική δράση και ένοπλος αγώνας. Οι πιο θερμόαιμοι μεταξύ αυτών έχουν πάντοτε μαζί τους και ένα μικρό ξίφος (στα λατινικά sica), γι' αυτό και ονομάζονται sicarii. Σε αυτούς κατά πάσα πιθανότητα ανήκει και ο Ιούδας. Ορισμένοι άλλωστε ιστορικοί και ερμηνευτές παράγουν το επίθετό του Ισκαριώτης όχι από κάποια πόλη καταγωγής του (πιθανώς το Κεριώθ-Εζρών) αλλά από το sicarius (: ο ζηλωτής που φέρει τη sica, το ξιφίδιο, όπως ήδη σημειώσαμε). Αλλωστε στα χειρόγραφα των Ευαγγελίων απαντούν και οι εξής παραλλαγές του ονόματός του: Σκαριώτης, Σκαριώθ, Ισκαριώθ. Η πρώτη από αυτές μάς φέρνει πολύ κοντά στο sicarius, του οποίου ίσως αποτελεί εξελληνισμένη μορφή. 

* Τι επεδίωκε με τη σύλληψη του Ιησού

Υστερα από αυτές τις πληροφορίες μπορεί κανείς να «αναγνώσει» και να διαπιστώσει πίσω από τα ευαγγελικά κείμενα ­ μια και αυτά δεν εισέρχονται σε ιστορικές λεπτολογίες ή ψυχολογικές αναλύσεις των προσώπων ­ την ακόλουθη ιστορική κατάσταση: μέσα στην ατμόσφαιρα των εθνικοπολιτικών προσδοκιών της εποχής, που συμμεριζόταν ο Ιούδας με τους Ιουδαίους και ιδιαίτερα με το κίνημα των ζηλωτών, πολλοί στήριξαν τις ελπίδες τους στον Ιησού. Οταν ο Ιούδας διαπίστωσε ότι ο διδάσκαλος δεν ήταν ο απελευθερωτής πολιτικός Μεσσίας που προσδοκούσαν αυτός και οι συμπατριώτες του, διευκόλυνε τη σύλληψή του από τους ιουδαίους ηγέτες. 

Η απογοήτευση σε μια εποχή μεσσιανικής έξαρσης δεν είναι ευκαταφρόνητος παράγων για την αναζήτηση της βαθύτερης αιτίας της προδοσίας. Οτι άλλωστε η χρηματική αμοιβή μπορούσε να αποτελέσει την κατάλληλη αφορμή για την εκδήλωση της βαθύτερης αιτίας είναι ευεξήγητο, γι' αυτό και πολύ σωστά κατακρίνεται η «φιλαργυρία» του Ιούδα στους ύμνους της Μεγάλης Εβδομάδας. 

Κατά μία παραλλαγή αυτής της υπόθεσης, ο Ιούδας με την προδοσία του επεδίωκε να υποχρεώσει τον Ιησού και τους οπαδούς του να αναλάβουν δράση κατά των Ρωμαίων. Βέβαια και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται περί υποθέσεων. Ωστόσο, σοβαρών υποθέσεων που λαμβάνουν υπόψη τα ιστορικά δεδομένα της εποχής και τον μεσσιανικό αναβρασμό στον ιουδαϊκό κόσμο. 

* Γιατί υποχώρησε ο Πιλάτος

Ας έλθουμε τώρα σε ένα άλλο πρόσωπο που πρωταγωνιστεί στην ιστορική σκηνή μέσα στην οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα του θείου πάθους, ένα πρόσωπο που το όνομά του διαιωνίστηκε μέσα στο Σύμβολο της χριστιανικής πίστης: στον Πόντιο Πιλάτο, τον ρωμαίο επίτροπο της Ιουδαίας κατά τα έτη 26 ως 36 μ.Χ. 

Κάνει εντύπωση στις διηγήσεις των ευαγγελιστών η αρχικά ευμενής στάση του Πιλάτου έναντι του Ιησού, τον οποίο προσπαθεί να αθωώσει λέγοντας στους Ιουδαίους ότι δεν βρίσκει θεμελιωμένες τις κατηγορίες εναντίον του. Η εύνοια αυτή του Πιλάτου γίνεται ακόμη πιο ανεξήγητη αν λάβει κανείς υπόψη του ότι οι σύγχρονοί του ιστορικοί τον περιγράφουν ως σκληρό και απάνθρωπο. «Ην γαρ την φύσιν ακαμπής και μετά του αυθάδους αμείλικτος» σημειώνει ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς (Πρεσβεία προς Γάιον, 301) και ο ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος αφηγείται πολλά γεγονότα που μαρτυρούν τη σκληρότητά του (στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία 18, 55 εξ. 85 εξ. και στον Ιουδαϊκό πόλεμο 2, 169 εξ.). Αλλά και ο ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρεται, χωρίς να το περιγράφει λεπτομερώς, σε ένα επεισόδιο κατά το οποίο ο Πιλάτος φόνευσε μερικούς Γαλιλαίους, «ων το αίμα έμιξε μετά των θυσιών αυτών» (Λουκ. 13, 1). 

Ιστορικά η φιλική προς τον Ιησού τοποθέτηση του ρωμαίου «ηγεμόνα» (όπως αποκαλείται στα χωρία Ματθ. 27, 2 και Λουκ. 20, 20) εξηγείται από την αντιπάθεια που έτρεφε προς τους Ιουδαίους. Η περίπτωση του κατηγορουμένου Ιησού προσφερόταν θαυμάσια για να ειρωνευθεί τις μεσσιανικές τους προσδοκίες στο πρόσωπο του πολιτικά ακίνδυνου διδασκάλου. 

Αυτή η ειρωνική διάθεση απηχείται άλλωστε και στην επιγραφή που τοποθέτησε στον Σταυρό: «Ιησούς ο Ναζωραίος ο βασιλεύς των Ιουδαίων» (Ιωάν. 19, 19). 

Τι ήταν εκείνο που έκανε τον Πιλάτο να αλλάξει τελικά στάση και να υποχωρήσει στο αίτημα των Ιουδαίων; Προφανώς σαν καταλύτης έδρασε η κραυγή των τελευταίων: «Εάν τούτον απολύσης, ουκ ει φίλος του Καίσαρος. Πας ο βασιλέαν εαυτόν ποιών αντιλέγει τω Καίσαρι» (Ιωάν. 19, 12). Η απειλή αυτή πέτυχε τον στόχο της. Ο Πιλάτος είχε έναν ισχυρό προστάτη στο αυτοκρατορικό περιβάλλον του Τιβέριου, τον Αίλιο Σηιανό, ο οποίος όμως εκείνο τον καιρό είχε ηγηθεί μιας συνωμοσίας εναντίον του αυτοκράτορα, η οποία έγινε γνωστή, με αποτέλεσμα και ο ίδιος να εκτελεστεί και οι φίλοι του να περιπέσουν σε δυσμένεια. Σκέφθηκε πιθανώς ο Πιλάτος ότι δεν τον συμφέρει να διακινδυνεύσει τη θέση του απελευθερώνοντας έναν αθώο διδάσκαλο που άδικα τον κατηγορούν. 

Η καταδίκη άλλωστε ενός αθώου δεν θα δημιουργούσε κανένα πρόβλημα για τη συνείδησή του, δεδομένου ότι δεν θα αποτελούσε τη μοναδική πράξη τέτοιου είδους στη σταδιοδρομία του. Ο γάλλος συγγραφέας του τέλους του 19ου αιώνα Anatole France στο διήγημά του Ο επίτροπος της Ιουδαίας βάζει τον Πιλάτο να λέγει σε έναν γνωστό του κοντά στη Ρώμη ύστερα από αρκετά χρόνια μετά τα γεγονότα, όταν αυτός ο τελευταίος τον ρώτησε για τον Ιησού Χριστό και το κίνημα που δημιουργήθηκε στο όνομά του: «Ιησούς; Ιησούς από τη Ναζαρέτ; Δεν μπορώ να τον φέρω καν στη μνήμη μου». Η παραπάνω σκιαγράφηση των ιστορικών συνθηκών μέσα στις οποίες έδρασε ο Πιλάτος μάς εξηγεί την τελική στάση του, αν και δεν είναι συγκινητική όσο η εικόνα που βρίσκει κανείς σε μεταγενέστερα Απόκρυφα κείμενα που παρουσιάζουν τον ρωμαίο ηγεμόνα ως ήρωα και μάρτυρα, τόσο τον ίδιο όσο και τη σύζυγό του Πρόκλα. 

* Το πάθος του Ιησού

Το ιστορικό και πολιτικό υπόβαθρο των γεγονότων του πάθους του Ιησού που παρουσιάσαμε παραπάνω είναι απλώς το κατά κόσμον σκηνικό. Οι ευαγγελιστές δεν ενδιαφέρονται γι' αυτό αλλά για το νόημα και το μήνυμα των γεγονότων που διαδραματίζονται μέσα σε αυτό. Στον Σταυρό και στην Ανάσταση του Ιησού, κατά τους ευαγγελιστές, πραγματοποιούνται οι προρρήσεις της Παλαιάς Διαθήκης και προσφέρεται διαχρονικά η δυνατότητα να σταθεί ο άνθρωπος υπεύθυνα μπροστά στον Σταυρό, να πάρει αποφάσεις υπαρξιακής σημασίας και να υπερβεί τα στενά όρια της καθημερινότητας που τον πιέζουν ασφυκτικά. Να ανοίξει τα φτερά του σε μια νέα δυνατότητα ζωής. Χωρίς τον φόβο του θανάτου. Με την ελπίδα της Ανάστασης.

ΠΗΓΗ: εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 8-4-2001

Τυπολογία και Παθολογία του Δημοσιογραφικού Λόγου

του Δ.Μαρωνίτη

Τύπος και ουσία (1)

...

1. Αν δεχτούμε ότι ο δημοσιογραφικός λόγος (έντυπος και ηλεκτρονικός, περιγραφικός και ερμηνευτικός, επαγγελματικός και ερασιτεχνικός) αποτελεί διακριτό γένος (ανάλογο προς το γένος της λογοτεχνίας ή και της επιστήμης), τότε η τυπολογία του συνίσταται σε κάποιες, λίγο πολύ κανονιστικού τύπου, συμβάσεις, οι οποίες ορίζουν τη διακεκριμένη φυσιογνωμία του ­ συμβάσεις μορφής, περιεχομένου, ύφους, δεοντολογίας. Με βάση τα τυπολογικά αυτά ίχνη ορίζεται και η παθολογία του δημοσιογραφικού λόγου, κατά κάποιον τρόπο ως εκτροπή· είτε δηλαδή ως υπερβολή των τυπολογικών συμβάσεων είτε ως παράβαση και παραβίασή τους...

Βιαιολογία

του Μάριου Πλωρίτη

Μ' ένα λόγο: αποτρόπαιη, εγκληματική, βδελυρή (αλλά και άλογη και μάταιη) είναι η βία που ασκούν άτομα ή ομάδες ή κράτη πάνω σε άλλα άτομα, ομάδες, λαούς... βία, υπαγορευμένη από την ιδιοτέλεια, το συμφέρον, την libido dominandi (τον φροϋδικό πόθο κυριαρχίας), το πάθος της κατάκτησης, τη σωβινιστική υστερία. Και βέβαια, τυλιγμένη πάντα με το ιερό ντύμα του πατριωτικού συμφέροντος, της «έκτακτης ανάγκης για τάξη», του «κοινωνικώς ορθού» και άλλων παρόμοιων φληναφημάτων...

Διαγώνισμα Λατινικών Γ΄ Λυκείου: Ενότητες 43-44

Διαγώνισμα Λατινικών Γ΄ Λυκείου: Ενότητες 43-44

Διανοείσθε τι είναι διανοούμενος;

Image by Professor Rogers via Flickr

Ο Θ. Π. Τάσιος, καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, παραθέτει συνοπτικά ερμηνείες του όρου «διανοούμενος» και εν συνεχεία κάνει μια απόπειρα σύνθεσης και σχολιασμού των χαρακτηριστικών των διαφόρων αυτών εναλλακτικών ορισμών

1 Τα τελευταία 20-30 χρόνια ο όρος «διανοούμενος» έχει πολυσυζητηθή. Κάμποση σαφήνεια όμως χάθηκε απ' την εποχή του Ζολά ή της Ρωσικής ιντελιγκέντσιας. Οι «Νέες Εποχές», χρόνια τώρα, το φέρνουν και το ξαναφέρνουν το θέμα στην επικαιρότητα. Κονδυλοφόροι διασταυρώνονται (και λίθοι ρίπτονται ενίοτε), κι άκρη δεν βγάζουμε. Θα υποστηρίξω ότι τούτο είναι φυσικό: Οι συμφυείς με το θέμα έννοιες είναι πάντα ζωντανές, οι συνθήκες όμως και τα κοινωνικά λειτουργήματα αλλάζουν σταδιακά ­ γι' αυτό και η ορολογία-μας θέλει τροποποίηση. Ανάλογο λεκτικό απολίθωμα είναι κι εκείνο το ανεκδιήγητο «άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών» (λογοτέχνες δηλαδή και ηθοποιοί, υποθέτω) ως δηλωτικό των όσων μυριάδων δουλεύουν σήμερα με το μυαλό-τους. 

2 Δυστυχώς για τον αναγνώστη, θα χρειασθή να ξαναεπισκεφθούμε μερικές υποψήφιες ερμηνείες του όρου «διανοούμενος», δείχνοντας (πρακτικά έστω) πόσο ατελέσφορες είναι: 

* Διανοούμενος είναι τάχα ο καλός γιατρός που έχει μια εκπομπή στην τηλεόραση, όχι όμως κι ο διεθνώς γνωστός ερευνητής της καρδιολογίας που ωφελεί την ανθρωπότητα με το σιωπηρό έργο-του. Ο δεύτερος δουλεύει πιό πολύ απ' τον πρώτον στη «διανόηση», αλλά δέν δικαιούται τον τίτλο διότι δέν την εκλαϊκεύει. Μη χρησιμοποιείτε λοιπόν τον όρο διανοούμενος για τον τηλεοπτικό γιατρό-σας: Πέστε-τον στα ίσια «εκλαϊκευτή» ­ φιλοφρόνηση μέγιστη άλλωστε.

* Ονομάζετε διανοούμενους εκείνους τους τρείς συμπαθείς πρυτάνεις ελληνικών πανεπιστημίων οι οποίοι πριν απο 10-15 χρόνια συνήθιζαν πρό των εκλογών να εκδίδουν μανιφέστο, συνιστώντας να ψηφίζωμε τον Ανδρέα Παπανδρέου; Δέν αναφέρομαι στην ορθότητα της γνώμης-τους. Την εμφανή αριστοκρατικότητα της εκδηλώσεώς-τους μέμφομαι: Τί ειδική αποδεικτική βαρύτητα έχει η ατομική ψήφος ενός νομικού ή φυσικού επιστήμονα; Και γιατί πρέπει να την μιμηθή ο λαός; Εδώ, μου φαίνεται πως πρέπει να συγκρατήσωμε ενα αποθετικό χαρακτηριστικό του διανοούμενου: Δέν είναι κατ' ανάγκην κάποιος επιστήμονας που διακηρύσσει τις πολιτικές-του προτιμήσεις δημοσίως.

* Εδώ και λίγα χρόνια ο Pierre Bourdieu κήρυσσε την επιστράτευση των διανοουμένων για τη σύσταση μιας Διεθνούς, κόντρα στις οικονομικές, πολιτικές και δημοσιογραφικές εξουσίες. Οπως συνήθως, έτσι κι εδώ, η Ουτοπία πάει χέρι-χέρι με την Τεχνοκρατία ­ στο όνομα της «προόδου» πάντοτε βέβαια! Για τον αναζητούμενο ορισμό του διανοούμενου, λοιπόν, δέν νομίζω πως μπορούμε να συγκρατήσουμε τη μόνιμη «αντιεξουσιαστική» στράτευση, ερήμην του πλήθους των υποκειμένων της δημοκρατίας.

* Δέν μπορώ να κλείσω αυτήν τη συνοπτική καταγραφή εναλλακτικών ορισμών χωρίς να μνημονεύσω μια διαλυτική της εννοίας του διανοουμένου πρόταση που κατατάσσει σ' αυτήν την κατηγορία εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες του πνεύματος ­ φτάνει να πιστεύουν στον Ανθρωπο και στον Λόγο. Δέν χρειάζεται να μπλεκόμαστε όμως: Οσους εμπίπτουν σ' αυτήν την κατηγορία άς τους λέμε καλύτερα νοησιοτέχνες. Η βαρειά κληρονομιά του όρου «διανοούμενος» δέν επιτρέπει πλατειασμούς.

 

3 Ας κάνουμε τώρα μιαν απόπειρα για μια πρώτη σύνθεση των χαρακτηριστικών του διανοούμενου. Είναι σίγουρο πως ο όρος δέν θέλει να 'πή αυτό που λέει: Εκατομμύρια ανθρώπων στοχάζονται και δουλεύουν επαγγελματικά με το μυαλό-τους («διανοούνται»). Καταχρηστικά όμως, έστω, κάτι ειδικότερο θέλει ή ήθελε να 'πή ο όρος: Ας το αναζητήσομε περισσότερο μέσα στο εκατονταετές ιστορικό βάρος-του:

α) Εργάτης του πνεύματος, πετυχημένος όμως στη δουλειά-του: Πρώτον για να έχη συνέπειαν στην εν πνεύματι αναζήτηση της αληθείας και δεύτερον για νά 'χη αποχτήσει κάποια φήμη και να περνάη ο λόγος-του.

β) Να διαθέτη καλλιέργειαν κι ευαισθησία, σε κάποιο εύρος, πέραν της ειδικότητάς-του.

γ) Να πονάη τον Ανθρωπο και να παρεμβαίνη στα κοινά, ελέγχοντας (ή και ενθαρρύνοντας κριτικά) την  εξουσία ή εναντιούμενος ελλόγως στην κοινωνική συμβατικότητα.

δ) Να μήν έχη πολιτικές-στρατευτικές δεσμεύσεις που ενδεχομένως αμβλύνουν το λειτούργημα «γ».

ε) Να διαθέτη ήθος και συνέπειαν βίου.

Σάν πολλά κατηγορήματα μαζεύτηκαν, αλλά μου ήταν δύσκολο να παραλείψω κάποιο απ' αυτά χωρίς να κουτσουρέψω την έννοια.

Πρέπει όμως να τα σχολιάσωμε τώρα ετούτα τα σουσούμια, ένα-ένα: Παρα-είναι ωραία για να είναι εφικτά...

Στο πρώτο και στο δεύτερο χαρακτηριστικό παρατηρεί κανεις οτι για να είσαι τόσο σπουδαίος στη δουλειά-σου θα σου χρειαστήκαν δυο-τρείς δεκαετίες αφιέρωση και στένεμα μάλλον παρά πλάτεμα των οριζόντων-σου. Η εμβάθυνση είναι άγια για τον σκηνοθέτη ή τον εντομολόγο, αλλα δέν συμβάλλει στην ευρύτερη καλλιέργεια του προσώπου. Ετούτη η απλή αλήθεια με κάνει να κουμπώνομαι κατ' αρχήν για την εγκυρότητα της γνώμης των Ειδικών που θα το παίξουν «Γενικοί». Κι ύστερα, όσο για το «εργάτης του πνεύματος»: γιατί άραγε τη δόξα την πήρε ο Ζολά, κι όχι ο καραβανάς ο Πικάρ, που είχε το σθένος να καταγγείλη τον αληθινό ένοχο μέσα απ' τη σφηκοφωλιά ­ κι όχι απ' έξω...

Στο τρίτο χαρακτηριστικό πρέπει να σταθούμε περισσότερο, μιάς κι είναι η λυδία λίθος του σπάνιου μέταλλου που αναζητούμε: Και, πρώτα, πώς θά 'σαι σίγουρος ότι διαθέτεις τα δεδομένα της απέραντης περιπλοκότητας των σύγχρονων πολιτικών φαινομένων για να μπορής να παρέμβης; Οι εντυπώσεις συχνά απατούν ­ και εξεγείρουν τις αγνές συνειδήσεις των ηθοποιών, αλλά το μεσοπρόθεσμο συμφέρον του λαού ενδέχεται να είναι άλλο. Δεύτερον, αν είσαι ειδικός και «το ξέρεις το θέμα», δεν φοβάσαι μη τυχόν πέσεις θύμα των τεχνοκρατικών τάσεων που ο καθένας κρύβει μέσα-του; Κι ύστερα, με ποιάν συχνότητα θα σηκώνης το ανάστημά-σου; Απ' την πολλή κραυγή θα χάσης τη φωνή και την αξιοπιστία-σου (όπως λ.χ. ο ανελέητα επικριτικός Adorno προς πάντες και τα πάντα). Ασε που θα πέσης και στον στημένο ιστό των ΜΜΕ (κι αντίο ανεξαρτησία τότε). Και σε προάγουν κιόλας προς ελαφρολαϊκόν στοχασμό ή, χειρότερα, προς υψίνοη ληρηματική ακράτεια (για ν' αντιγράψω μιαν ατάκα του Ν. Βαγενά).

Στο τρίτο λοιπόν χαρακτηριστικό του «διανοούμενου» πρέπει νομίζω να προσθέσουμε «με σεμνότητα και εκτάκτως μόνο». (Στο κάτω-κάτω δέν βουλιάζει ο κόσμος κάθε βδομάδα). Το κυριότερο όμως εδώ είναι άλλο: Κοινωνική παρέμβαση δέν είναι μόνον η κατακεραύνωση της εξουσίας, αλλ' είναι (όλο και πιό πολύ) κι η συστηματική αφιέρωση στη διακονία αγάπης (ο γιατρός χωρίς σύνορα). 

Στο τέταρτο χαρακτηριστικό, με συμπαθάτε που θα πάη ο νους-μου κατευθείαν στον Σαρτρ: Μήν τα μολογάτε τα στρατόπεδα της Σοβιετίας διότι αποκαρδιώνετε τον εργάτη της Γαλλίας. Και μήν κατηγοράτε τον Στάλιν ­ αυτός μόνον κατέχει τις πληροφορίες που τον δικαιολογούν! Ετούτη η ανήκουστη αυτοαναίρεση ενός σπουδαίου διανοούμενου υπονόμευσε αφάνταστα την ιντελιγκέντσια. Η στράτευση λοιπόν σε ένα κόμμα ή σε μιαν (απο τη φύση-της απλοποιητικά δομημένη) ιδεολογία εξανεμίζει εύκολα την παρεμβατική κριτική δύναμη. Κι ήρθε νομίζω η στιγμή να πούμε οτι αυτό που (κακοζήλως) σήμερα ονομάζουν «σιγή των διανοουμένων» (ή άλλως «πού 'ν τοι; τους επάτησε το τράμ») δέν είναι παρα το καταλάγιασμα του παρελθόντος θορύβου των μαζικών παρεμβάσεων, τρίς της ημέρας πρό του φαγητού. Τούτο όμως καθόλου δεν σημαίνει πως οι ανάγκες έλειψαν ή οι ουσιώδεις και διακριτές παρεμβάσεις σταμάτησαν. Απλώς είναι βολή κατα βολήν ­ κι όχι κατα ριπές. Σήμερα, βέβαια, συμβαίνει κάτι άλλο μαζικό: Η πολλαπλή συμμετοχή επιστημόνων στα ΜΜΕ. Ετούτο όμως το φαινόμενο, ενδιαφέρον καθεαυτό (κι όχι κατ' ανάγκην για πετροβόλημα), δέν υποκαθιστά το λειτούργημα της καίριας και ρηξικέλευθης παρεμβάσεως.

Φτάσαμε, τέλος, στο πέμπτο χαρακτηριστικό, την συνέπεια βίου. Και θ' αντιγράψω εδώ τον αναντικατάστατον Καστοριάδη που παίνευε τον Σωκράτη ως διανοούμενο: διότι είχε φαμελιά να θρέψη, διότι πήγε τρείς φορές στον πόλεμο, διότι ανέλαβε αξίωμα στην πόλη ­ κοντολογίς γιατί δέν ήταν «αναχωρητής» σάν τον Πλάτωνα.

Ετούτο όμως το χαρακτηριστικό του ήθους είναι κι απ' τα δυσκολότερα. Δέν ορίζεται αντικειμενικώς εύκολα, και δέν λείπουν κι οι καλοθελητές να σ' το τσαλακώσουν (ιδίως σε χώρες όπου είσαι ό,τι σε δηλώσουν). Είναι όμως εκ των ών ούκ άνευ, και δέν σ' αφήνει να γίνης κήνσωρ όταν είσαι ληίστωρ.

 

4 Ετούτα όλα τα πέντε δύσκολα χαρακτηριστικά (ιδίως όπως τα επιβαρύναμε με τον σχολιασμό που προηγήθηκε) ερμηνεύουν τη φαινομενική απουσία της φωνής της Διανόησης: Δέν είναι όμως απουσία, είναι σπάνις. Κι ακριβώς γι' αυτό, όλα όσα κάνουμε εμείς οι λοιποί, άς ονομάζονται με ειδικότερα και αμεσότερα επίθετα, όπως «προοδευτικός συγγραφέας», «φιλόλογος με πολιτικά ενδιαφέροντα», «μηχανικός συνδικαλιστής» και τέτοια. Χωρίς κατάχρηση του μείζονος όρου (*)...

Η κοινωνική ανάγκη όμως υπάρχει: Η δημοκρατία έκανε βήματα, αλλά κι ορισμένες εξουσίες γίναν πιο αδιαφανείς ­ ιδίως οι νεοπαγείς (μεγάλα κόμματα, μεγάλες επιχειρήσεις και φονταμενταλισμοί). Ο κριτικός λόγος ο διεισδυτικός των νέων πριγκήπων θα διαπερνάη αυτές τις αδιαφάνειες ως συμβολή καίρια (ριζοσπαστικά δημοκρατική θα την έλεγα). Αλλ' επώδυνη. Η απανθράκωση των 36 νεαρών διανοουμένων στη Σεβάστια της Τουρκίας (πρίν απο πέντε χρόνια) καθώς τιμούσανε τη μνήμη του αλεβίτη ποιητή του 16ου αιώνα Πιρ Αμπντάλ ας είναι υπόμνηση των αναγκών και των κινδύνων.

(*) Θα μπορούσαμε ίσως να ρίξωμε στη χρήση τον νεολογισμό «δικαιονοητής» με το ειδικό αυτό νόημα του διανοουμένου ­ μήπως κι αποφεύγομε τις συγχύσεις.

ΠΗΓΗ:εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 26 Απριλίου 1998

Αρχαία Ελληνικά - Αδίδακτο κείμενο: Κριτήριο αξιολόγησης

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ

ἐγὼ τοίνυν ἐκ τῶν παρόντων εἱλόμην ταῦτα, ἃ ἐμοὶ μὲν λύπας ἐπὶ χρόνον πλεῖστον οἴσειν ἔμελλεν, ὑμῖν δὲ ταχίστην τοῦ παρόντος τότε κακοῦ μετάστασιν. ἀναμνήσθητε δὲ ἐν οἵῳ κινδύνῳ τε καὶ ἀμηχανίᾳ καθέστατε, καὶ ὅτι οὕτω σφόδρα σφᾶς αὐτοὺς ἐπεφόβησθε, ὥστ᾽ οὐδ᾽ εἰς τὴν ἀγορὰν ἔτι ἐξῇτε, ἕκαστος ὑμῶν οἰόμενος συλληφθήσεσθαι. ταῦτα τοίνυν ὥστε μὲν γενέσθαι τοιαῦτα, πολλοστὸν δή τι ἐγὼ μέρος τῆς αἰτίας ηὑρέθην ἔχων, ὥστε μέντοι παυθῆναι, ἐγὼ εἷς ὢν μόνος αἴτιος. καὶ ὅμως τό γε δυστυχέστατος εἶναι ἀνθρώπων οὐδαμῇ ἐκφεύγω, ὅτε δὴ προαγομένης μὲν τῆς πόλεως ἐπὶ ταύτας τὰς συμφορὰς οὐδεὶς ἐμοῦ ἤρχετο γίγνεσθαι δυσδαιμονέστερος, μεθισταμένης δὲ πάλιν εἰς τὸ ἀσφαλὲς ἁπάντων ἐγὼ ἀθλιώτατος.

Ἀνδοκίδου, Περί  τῆς ἑαυτοῦ καθόδου, 8-9

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ


1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα.

Μον.: 20

2. Να γράψετε τους ζητούμενους ονοματικούς & αντωνυμικούς τύπους:

ταῦτα: ίδιο τύπο στο θηλυκό γένος

ἐμοὶ: ίδιο τύπο στο γ΄ πρόσωπο

λύπας: γενική πληθυντικού αριθμού

μετάστασιν: δοτική ενικού αριθμού

κινδύνῳ: ίδια πτώση στον άλλον αριθμό

σφᾶς αὐτοὺς: ίδιο τύπο στον ενικό αριθμό

αἰτίας: δοτική ίδιου αριθμού

Μον.: 3

3. Να γράψετε τα παραθετικά των ακόλουθων επιθέτων (στον ίδιο τύπο) και των αντίστοιχων επιρρημάτων: ταχίστην, πλεῖστον

Μον.: 2

4. Να γράψετε τους ζητούμενους ρηματικούς τύπους:

εἱλόμην: β΄ ενικό ευκτικής ενεστώτα, ίδιας φωνής

οἴσειν: ίδιο τύπο στον αόριστο β΄

καθέστατε: ίδιο τύπο στον ενεστώτα

ἐξῇτε: ίδιο τύπο στον μέλλοντα

οἰόμενος: ίδιο τύπο στον παθητικό αόριστο

συλληφθήσεσθαι: γ΄ ενικό οριστικής ίδιου χρόνου

ηὑρέθην: γ΄ ενικό οριστικής αορίστου β΄

ἔχων: β΄ ενικό ευκτικής αορίστου β΄

ἐκφεύγω: απαρέμφατο αορίστου β΄

προαγομένης: ίδιο τύπο στον παθητικό αόριστο

μεθισταμένης: ίδιο τύπο στον αόριστο β΄

Μον.: 5

5. ἀναμνήσθητε δὲ … συλληφθήσεσθαι: Να εντοπίσετε τους πλάγιους λόγους της περιόδου, να τους αναγνωρίσετε και να τους μεταφέρετε στον ευθύ λόγο.

Μον.: 6

6. Να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των έντονα γραμμένων  λέξεων.

Μον.: 2

7. οἰόμενος: Να αναγνωρίσετε συντακτικά τη μετοχή και να την αναλύσετε σε δευτερεύουσα πρόταση.

Μον.: 2

Σημ.: Τις απαντήσεις στα κριτήρια αξιολόγησης μπορείτε να τις βλέπετε εδώ.

Contra errores Graecorum

του ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΑΡΑΝΙΤΣΗ

Εγγονόπουλος

Κάπως έτσι (1) ενσωματώθηκε η λογική της κατανάλωσης στον μηχανισμό των κριτικών ιεραρχήσεων. Τώρα, στις εφημερίδες, οι πίνακες των μπεστ σέλερ που συντάσσονταν στους ταμειακούς υπολογιστές των μεγάλων βιβλιοπωλείων εξασφάλιζαν τελετουργική προτεραιότητα και δημοσιεύονταν σαν δείκτες κάποιας «αντικειμενικής» διάστασης του ζητήματος, με συνέπεια την εγκαθίδρυση ενός, ομολογουμένως αισχρού, κοινού παρονομαστή για τη βιογραφία της Αλίκης Βουγιουκλάκη και για τα ποιήματα του Εγγονόπουλου, στον οποίο αφιερώθηκε με τυμπανοκρουσίες ένα ολόκληρο «Ετος» θεσμικού και αγοραστικού ενδιαφέροντος. Στην ίδια χοάνη στροβιλίζονταν, έως ότου «καθίσει» η μπίλια, τα μυθιστορήματα παντός καιρού, οι ταξιδιωτικοί οδηγοί, τα βιβλία μαγειρικής ή αρχιτεκτονικής κήπων και τα αναβαθμισμένα εγχειρίδια πληροφορικής που πουλιόνταν με το κιλό...

Read more: http://spoudasterion.pblogs.gr/#ixzz0jQFTfmxP
Under Creative Commons License: Attribution