Από πού κατάγεται ο σύγχρονος άνθρωπος (homo sapiens) και πώς έφθασε να είναι εξαπλωμένος -και κυρίαρχος- σε όλη τη Γη; Είναι ένα από τα πιο σημαντικά επιστημονικά ερωτήματα και συνεχώς νέα στοιχεία (κυρίως από παλαιολιθικά ευρήματα, ανασκαφές αρχαιολόγων και γενετικές έρευνες DNA) έρχονται στο φως, μεταβάλλοντας διαρκώς την εικόνα που έχουν οι επιστήμονες για την ανθρώπινη προϊστορία.
Μια συνεκτική και συνοπτική παρουσίαση των πιο σύγχρονων επιστημονικών αντιλήψεων γίνεται στη νέα σειρά δύο ντοκιμαντέρ του BBC με τίτλο "Το απίστευτο ανθρώπινο ταξίδι", που παρουσίασε η εφημερίδα Telegraph.
H νέα εικόνα που έχουν πλέον διαμορφώσει οι επιστήμονες, έχει ως εξής: Όλα ξεκίνησαν από μια μικρή φυλή περίπου 200 ανθρώπων του είδους homo sapiens, που ζούσαν στην Αφρική, αλλά κάποια στιγμή, πριν περίπου 70.000 χρόνια, κατάφεραν να διασχίσουν την Ερυθρά Θάλασσα, να περάσουν στην Αραβία και από εκεί σταδιακά -περπατώντας!- να επεκταθούν στην Ασία και την Ευρώπη. Όλες οι σημερινές ανθρώπινες φυλές, όλη η σημερινή ανθρωπότητα, στην Ευρώπη, την Ασία, την Αμερική και την Αυστραλία, οφείλει την ύπαρξή της και έλκει γενετικά την καταγωγή της από αυτή τη μικρή ομάδα.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι πριν 90.000 - 70.000 χρόνια, συνέβησαν κλιματικές αλλαγές που, μεταξύ άλλων, οδήγησαν στην πτώση του επιπέδου των θαλασσών, γεγονός που επέτρεψε τη διάσχιση της Ερυθράς Θάλασσας, στο πλησιέστερο σημείο που χωρίζει την Αφρική από την Αραβία, στο λεγόμενο "Κέρας της Ανατολικής Αφρικής".
Σύμφωνα με τον αρχαιογενετιστή Πίτερ Φόρστερ του πανεπιστημίου Άνγκλια Ράσκιν, ο οποίος έκανε σχετικές μελέτες DNA, οι Αφρικανοί που πέρασαν απέναντι, πρέπει να ήσαν λίγες εκατοντάδες, πιθανότατα γύρω στους 200. Οι άνθρωποι αυτοί ανήκαν στους homo sapiens (τους θεωρούμενους "σύγχρονους" ανθρώπους), οι οποίοι θεωρείται ότι πρωτοεμφανίστηκαν πριν 195.000 χρόνια στην ανατολική Αφρική. Τα αρχαιότερα ίχνη τους έχουν εντοπιστεί κοντά στον ποταμό Όμο της Αιθιοπίας.
Μετά από μερικές δεκάδες χιλιάδες χρόνια, περίπου 150.000 πριν την εποχή μας, οι homo sapiens πιστεύεται ότι πλέον είχαν επεκταθεί λίγο-πολύ σε όλη την Αφρική, καθώς απολιθωμένα ίχνη τους έχουν βρεθεί, μεταξύ άλλων, στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στη Ν.Αφρική.
Τα αρχαιότερα ίχνη homo sapiens εκτός της Αφρικής χρονολογούνται πριν περίπου 100.000 χρόνια κι έχουν βρεθεί στο σημερινό Ισραήλ. Θεωρούνται ότι είναι απομεινάρια μιας ομάδας που εγκατέλειψε την Αφρική μέσω της σημερινής ερήμου Σαχάρας, στη διάρκεια μιας σύντομης χρονικής περιόδου, όταν το κλίμα ήταν πιο υγρό και η περιοχή αυτή ήταν πράσινη από βλάστηση. Σύντομα όμως το κλίμα άλλαξε ξανά, η Σαχάρα και η Μέση Ανατολή έγιναν ξανά άνυδρες περιοχές και η σύντομη "έξοδος" από την Αφρική είχε άδοξο τέλος για αυτούς τους πρωτοπόρους.
Σήμερα υπάρχουν στην Αφρική 14 πληθυσμοί διαφορετικοί από γενετική πλευρά, αλλά μόνο ένας από αυτούς φαίνεται πως επιβίωσε εκτός της Αφρικής.
Οι πιο πρόσφατες γενετικές έρευνες δείχνουν ότι πριν 70.000 χρόνια αυτή η αφρικανική ομάδα εκμεταλλεύθηκε την υποχώρηση της στάθμης των νερών της θάλασσας και πέρασε στην Αραβία. Αν και υπολογίζεται ότι ακόμα και μετά την πτώση των υδάτων, θα παρέμενε το εμπόδιο μιας στενής λωρίδας νερού στην Ερυθρά Θάλασσα, πλάτους περίπου 13 χλμ, οι τολμηροί πρόγονοί μας τη διέσχισαν - άγνωστο ακόμα πώς! Από εκεί και πέρα, βρήκαν πηγές φρέσκου νερού κατά μήκος της Αραβικής Χερσονήσου και έτσι μπόρεσαν να προχωρήσουν προς το Βορρά.
Τύχη και ευνοϊκό κλίμα
Μέχρι πρόσφατα οι επιστήμονες πίστευαν ότι η θαυμαστή ανθρώπινη επιτυχία στην εξάπλωση ανά τον κόσμο οφειλόταν στην προσαρμοστικότητα και στις κυνηγετικές ικανότητες των προγόνων μας. Αν και αυτά υπήρχαν σίγουρα, οι νέες έρευνες δίνουν έμφαση περισσότερο στην τύχη και στις ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες που συνάντησαν αυτοί οι πρωτοπόροι.
Σύμφωνα με τον γενετιστή Στέφεν Οπενχάιμερ της σχολής Ανθρωπολογίας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που μελέτησε ενδελεχώς τη γενετική καταγωγή αυτών των πρώτων ταξιδευτών, το σημερινό DNA όλων των μη Αφρικανών ανήκει σε αυτό το μικρό αφρικανικό παρακλάδι των homo sapiens που διέσχισαν την ερυθρά Θάλασσα.
Όπως αναφέρει, αν ήταν εύκολο για τους τότε Αφρικανούς να κάνουν αυτό το πέρασμα, τότε σήμερα θα υπήρχαν στους μη Αφρικανούς γονιδιακά ίχνη από πολλαπλές αφρικανικές γενετικές ομάδες, όμως υπάρχουν ίχνη από μια και μόνο αφρικανική γενετική ομάδα, συνεπώς πρέπει να υπήρξε μια και μοναδική πετυχημένη έξοδος αφρικανών homo sapiens από την Αφρική.
Μέσα σε διάστημα 5.000 ετών, αυτοί οι πρωτοπόροι κατάφεραν να εξαπλωθούν προς την Ανατολή, κατά μήκος του Ινδικού Ωκεανού ως την ΝΑ Ασία, ώσπου έφθασαν μέχρι και την Αυστραλία πριν περίπου 65.000 χρόνια (επίσης άγνωστο με ποιο τρόπο).
Μια άλλη υπο-ομάδα των ίδιων ανθρώπων στράφηκε βόρεια, μέσω της Μέσης Ανατολής, προς το Πακιστάν, ώσπου έφθασε στην Κεντρική Ασία.
Τέλος, μια τρίτη ομάδα, πριν περίπου 50.000 χρόνια, άρχισε να εξαπλώνεται προς τη Δύση, διασχίζοντας τα στενά του Βοσπόρου και από εκεί (με τα πόδια!) εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη. Eκεί οι homo sapiens δεν βρήκαν μια άδεια ήπειρο - κάθε άλλο. Η Ευρώπη ήταν γεμάτη από τους Νεάντερταλ, οι οποίοι, πιο κοντοί και γεροδεμένοι, ήσαν καλύτερα προσαρμοσμένοι για το ψυχρό κλίμα και τους πάγους εκείνης της εποχής. Οι Νεάντερταλ ζούσαν στην Ευρώπη σχεδόν επί 250.000 χρόνια, αλλά, μετά την άφιξη των homo sapiens, σταδιακά άρχισαν να υποχωρούν, ώσπου 25.000 χρόνια πριν την εποχή μας είχαν ουσιαστικά εξαφανιστεί, είτε λόγω κλιματικών αλλαγών, είτε λόγω πιέσεων από τους εξυπνότερους homo sapiens, είτε από ένα συνδυασμό παραγόντων.
Οι νέοι κυρίαρχοι
Έτσι, πριν 25.000 χρόνια οι homo sapiens έγιναν πια οι νέοι κυρίαρχοι από την Ευρώπη ως τη Σιβηρία.
Πριν από 20.000 χρόνια εκτιμάται ότι για πρώτη φορά περπάτησαν δια μέσου του Βερίγγειου πορθμού, που ήταν τότε ξηρά, και εισήλθαν στην Αλάσκα, πατώντας πλέον το πόδι τους και στην Αμερικανική ήπειρο. Το αποκορύφωμα της τελευταίας εποχής των παγετώνων, που έφθασε πριν περίπου 19.000 χρόνια, έσπρωξε τους ανθρώπους προς τα νότια κι έτσι πριν 15.000 χρόνια έφθασαν στην Νότια Αμερική, η οποία έγινε η τελευταία ήπειρος που αποίκισαν.
Αυτή η επιστημονική προσέγγιση περί "εξόδου από την Αφρική" απορρίπτει την ανταγωνιστική θεωρία ότι οι διαφορετικές σημερινές ανθρώπινες φυλές εξελίχτηκαν ξεχωριστά, έλκοντας την καταγωγή τους από διαφορετικές ομάδες των προγόνων των homo sapiens, δηλαδή των homo erectus, οι οποίοι είχαν επεκταθεί σε διάφορα σημεία του πλανήτη.
Οι κινέζοι αρχαιολόγοι, για παράδειγμα, πίστευαν ότι διέθεταν ισχυρές ενδείξεις πως ο κινεζικός λαός δεν έλκει την καταγωγή του από την Αφρική, αλλά από μια ομάδα homo erectus που έφθασε στην Κίνα πριν περίπου 2 εκατ. χρόνια. Όμως μια πρόσφατη γενετική έρευνα που έγινε από το κινεζικό πανεπιστήμιο του Φουντάν στη Σαγκάη, υπό τον καθηγητή γενετικής Λι Τζιν, και η οποία μελέτησε τα χρωμοσώματα Υ χιλιάδων σύγχρονων Κινέζων, διαπίστωσε ότι όλοι ανεξαιρέτως κατάγονται από μια προγονική αφρικανική ομάδα - την ίδια από την οποία κατάγονται και οι υπόλοιποι Ασιάτες, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί.
Όπως δήλωσε ο κινέζος γενετιστής, "δεν βρήκαμε ούτε ένα άτομο στην Κίνα που να μπορεί να θεωρηθεί απόγονος του homo erectus. Τελικά, πρέπει να είμαστε χαρούμενοι με αυτό, καθώς, σε τελευταία ανάλυση, σημαίνει πως οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δεν είναι καθόλου διαφορετικοί μεταξύ τους".
ΠΗΓΗ: Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, φ. 9/6/09
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου