Διαδίκτυο και επικοινωνία

Image by dalbera via Flickr

του Θ.Τάσιου,
ομότιμου καθηγητή του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου

Οι νέοι καιροί απαιτούν δυσαναλόγως εντατική γνωσιακή και ηθική Εγρήγορση

Εάν τυχόν υπήρξε κάποιο ενδιαφέρον για την επανεπίσκεψη της «διαπροσωπικής επικοινωνίας» μέσα στο εικαζόμενο διεθνές χωριό, (την οποία αποπειραθήκαμε σε δυό συνεχόμενες επιφυλλίδες), σκόπιμο θα ήταν να συμπληρώσουμε την εικόνα με μιαν ανάλογη σύντομη ματιά στις επι-κοινωνιακές πλευρές του Διαδικτύου (ιντερνέ που λέν κι οι ασυμβίβαστοι ­ όπως το 'λεγε κι η γιαγιά τους).
1. Οι ηθολογικές παρατηρήσεις που διαπιστώσαμε για τη μεγαδιαφήμιση, μπορούν να ισχύουν ενπολλοίς και για την επικοινωνία μέσω του Διαδικτύου. Εδώ όμως έχει τη θέση-της μια γενικότερη παρατήρηση. Οπως και σε ποικίλα άλλα ζητήματα που προκαλούνται απ' την ανάπτυξη της Τεχνολογίας, έτσι και με τα εκάστοτε νεότερα τεχνολογικά μέσα επικοινωνίας (τυπογραφία, τηλέγραφος, τηλέφωνο, ραδιόφωνο, τηλαντιγραφικό, διαδίκτυο), φαίνεται οτι οι «νέες ηθικές προκλήσεις» δέν είναι καθόλου νέες: Είναι απλώς μεγεθυσμένες (κατα εκθετικόν έστω τρόπον), αλλα χωρίς να εισάγουν νέας κατηγορίας προβληματισμό: Το πλήθος των αφορμών, η έντασή-τους και το χρονικό βάθος των συνεπειών τους ­ όλα αυξάνονται τεραστίως. Ναί. Δέν παρουσιάζονται όμως «νέες» ποιότητες ηθικού προβληματισμού.

Ετσι και με το Διαδίκτυο: Καταρχήν, το χαμηλό κόστος, η ευχέρεια και η σχεδόν απεριόριστη έκταση της επικοινωνίας ατόμων και ιδεών, έχει ήδη τεραστίως συμβάλει στην παραγωγική καί την πολιτισμική ανάπτυξη. Δέν έχομε όμως ακόμη επαρκή εμπειρικά δεδομένα για τις δυσλειτουργίες του Διαδικτύου, ώστε να στήσουμε μια πειστική θεωρία και να μπορέσουμε ελλόγως να κινηθούμε προς μια βελτιστοποίηση. Οφείλομε όμως να καταγράφουμε συστηματικά τις αναφυόμενες οξύτατες παρενέργειες. Και για όσες συνδέονται με τη χρήση του Διαδικτύου για διαφημιστικούς σκοπούς, ισχύουν όσα σημειώσαμε για τη διαφήμιση την περασμένη φορά.

2. Για την ειδικότερη όμως κατεύθυνση της αυτοεπιβεβαιωτικής επικοινωνίας ανάμεσα σε Ατομα (μια κατεύθυνση της οποίας οι επιφυλλίδες αυτές υπογραμμίζουν ιδιαζόντως τη σημασία), είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε οτι το Διαδίκτυο δημιούργησε πράγματι νέες συνθήκες:

α) Το πλήθος των μηνυμάτων που δέχεσαι, ενδέχεται να σου δημιουργή πρόσθετα προβλήματα επιλογών και διαθέσιμου χρόνου ­ με αρνητικές ενίοτε συνέπειες στην ψυχική σου υγεία. Και οι ενδεχόμενες συνέπειες της «μονήρους» εργασίας, κάπου εδώ κατατάσσονται.

β) Η επικράτηση της απλοαγγλικής ως Κοινής, έχει διευρύνει τις επικοινωνιακές δυνατότητες μεταξύ «αλλοφύλων», μ' όλες τις ουμανιστικές συνέπειες του γεγονότος. Είναι σαν ν' άλλαξε γνώμη ο θεός και ανακάλεσε την αράν της βαβέλ!

Αλλο (σοβαρότατο, φεύ) θέμα είναι βεβαίως οι συνέπειες του γεγονότος τούτου πάνω στην μύησή-μας στις λεπτές ηδονές που προσφέρει η εκλεπτυσμένη χρήση της μητρικής-μας γλώσσας...

γ) Το φαινόμενο της αναζήτησης «φίλων» μέσα στο Διαδίκτυο, δέν έχει ακόμα αναλυθή επαρκώς: Κανένας δέν μπορεί ν' αρνηθή τη θεμελιώδη επικοινωνιακή ηδονή την οποίαν προσφέρει αυτή η οδός. Εχει όμως αναγνωρισθή οτι η ανωνυμία και η ετερονομία (η δυνατότητα ν' αποσυρθώ πλήρως και μονομερώς απ' τη σχέση) ενδέχεται να ακυρώνουν ενπολλοίς το υποστασιακό όφελος του θεσμού: Πώς να λουσθώ στα μάτια του Αλλου όταν του περιγράφω έναν ψεύτικο εαυτό-μου;

δ) Τέλος, η δυνατότητα να βλάψω άτομα ή ομάδες μέσω του Διαδικτύου (απ' την προαγωγή εις ασέλγειαν, μέχρι τις κλοπές κεφαλαίων), ακούγεται ενίοτε εφιαλτική. Και δείχνει πόσο μια επικοινωνία μπορεί να μεταπέση σε αντικοινωνία ­ όπως, παλαιά, η τεταμένη παλάμη μπορούσε να γίνη χάδι ή ν' αστράψη σε χαστούκι. Η κλίμακα διαφέρει μόνον ­ και διαφέρει δυστυχώς εκθετικά.

Καί εδώ, οι νέοι καιροί απαιτούν δυσ- αναλόγως εντατική γνωσιακή και ηθική Εγρήγορση (άν δέν θέλουμε να μεταπέσουμε στην ομοταξία του «μικρού αδελφού»). Και ναί μέν γνωρίζω πως ετούτη η επωδός, καθόλου δέν ενθουσιάζει ­ πλήν, μόνον οι ταχυδακτυλουργοί υπόσχονται εύκολες λύσεις σε απέραντης δυσχέρειας προβλήματα.

3. Για το τέλος όμως αυτής της σύντομης αναφοράς-μας στο Διαδίκτυο, άφησα επίτηδες μιαν αισιόδοξη εξέλιξη, εξαιρετικά φιλ-επικοινωνιακή. Πρόκειται για τα εκατομμύρια των αναπήρων σ' όλον τον κόσμο (τυφλοί, κωφάλαλοι, παράλυτοι κ.ά.) οι οποίοι, χάρις σε πρόσθετα λογισμικά Μπράιγ, Φωνητικής σύνθεσης κλπ, θα έχουν τώρα τη δυνατότητα να επικοινωνούν στο Διαδίκτυο, να σπουδάζουν και να διαλέγωνται μ' οποιονδήποτε ­ μένοντας καθηλωμένοι στην αναπηρική πολυθρόνα ή στο δωμάτιο φυλακή. Δέν σας συνιστώ να τους στείλετε ανάτυπα των εμβριθών αντιτεχνολογικών-σας αναλύσεων: Το πρώτο πολιτικό κόμμα των αναπήρων «Collectif des Démocrats Handicapés» (που λειτουργεί στο Διαδίκτυο εδώ και δυό χρόνια), θα θεωρούσε την πράξη-σας ως προσβολή των στοιχειωδών πολιτικών δικαιωμάτων πλήθους συμπολιτών μας...
ΠΗΓΗ: εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 2 Σεπτεμβρίου 2001