Δημοκρατία και ανοχή

Είναι η ανοχή απαραίτητο στοιχείο σε μια δημοκρατία; Από πρώτη άποψη, η απάντηση φαίνεται ότι πρέπει να είναι θετική. H δημοκρατία προϋποθέτει μια παράδοση πολιτικής σκέψης που δέχεται, αντίθετα με όλες τις άλλες, ότι μπορούν και πρέπει να συνυπάρχουν πολλές διαφορετικές σχολές σκέψης και όχι να βασιλεύει μια ορθοδοξία. Ο πλουραλισμός όμως δεν είναι συνώνυμος με την ανοχή. H ανοχή ως στάση, που θεωρείται φυσιολογικό κεκτημένο στον δυτικό πολιτισμό σήμερα, είναι μια προδημοκρατική έννοια που γεννήθηκε την εποχή των θρησκευτικών πολέμων στη Γαλλία και στη Γερμανία (16ος και 17ος αιώνας). Αποτελεί στην αφετηρία της όχι αρετή, αλλά φόρμουλα συμβιβασμού μεταξύ φανατισμένων οπαδών αντίπαλων θρησκειών. Γι' αυτό και δεν έχει θεωρητική συγγένεια με τον δημοκρατικό πλουραλισμό.

www.spoudasterion.pblogs.gr ,Nov 2009

Εδώ γράφουμε αυτά που θέλουμε να εμφανίζονται μετά το "Διαβάστε περισσότερα".

Εχουν τους δικούς τους κανόνες, και αξίες

Image by zenobia_joy via Flickr

της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΟΥΣΤΕΝΗ, Ψυχολόγου

Οι διαδραστικές πλευρές του Διαδικτύου, όπως είναι τα chat rooms, news groups, τα online παιχνίδια ή τα e-mail, προσφέρουν ένα περιβάλλον με ορισμένα χαρακτηριστικά που ελκύουν τους χρήστες. Από την άλλη πλευρά, τα δομικά συστατικά των τωρινών κοινωνικών συνδιαλλαγών συμβάλλουν στο να γίνεται αυτή η ιδιαίτερη μορφή επικοινωνίας ελκυστική.

Αν και ο όρος «συντροφικότητα» δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς την άμεση επικοινωνία, ωστόσο είναι δυνατόν να δημιουργηθεί ένα είδος οικειότητας ανάμεσα σε χρήστες των chat rooms που επικοινωνούν μεταξύ τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το Διαδίκτυο επιβάλλει τους δικούς του κανόνες, αξίες και σημεία και όσοι τα μοιράζονται, συμμετέχουν σε έναν ιδιαίτερο κώδικα επικοινωνίας ανάλογα με την ομάδα συνομιλίας. Σταδιακά αναπτύσσονται ανάμεσα στους τακτικούς χρήστες αισθήματα συντροφικότητας, κατανόησης ή και φλερτ. Οι διαδικτυακές κοινότητες των chat rooms βασίζονται στη δημιουργία τους πάντα σε ανθρώπινες ανάγκες και ο γραπτός λόγος έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει συναισθήματα θετικά ή αρνητικά ανάμεσα σε ανθρώπους που είναι άγνωστοι μεταξύ τους. Επιπρόσθετα, οι δεσμοί μεταξύ των χρηστών δημιουργούνται πολύ γρήγορα καθώς στο Διαδίκτυο δεν υπάρχουν κανόνες ευγένειας ή διακριτικότητας και από τις πρώτες συνομιλίες μπορεί να απαντηθούν προσωπικές ερωτήσεις. Με αυτό τον τρόπο, οι ομάδες αναπτύσσουν στενούς δεσμούς μεταξύ τους και η ανταλλαγή λέξεων αποκτά μια βαθιά ψυχολογική σημασία.

Οι χώροι άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων συχνά χρησιμοποιούνται από τα νέα άτομα και για να εξερευνήσουν τη σεξουαλικότητά τους, χωρίς το φόβο μετάδοσης σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων, όπως ο HIV.

Η απόκρυψη της πραγματικής ταυτότητας και η ανωνυμία των chat rooms συνεπάγονται τη χαλάρωση των κοινωνικών κανόνων και περιορισμών και δίνουν στα άτομα την ελευθερία να εκφράσουν σεξουαλικές παρορμήσεις που στην κοινωνική τους ζωή θα συνοδεύονταν από το φόβο της απόρριψης ή του στιγματισμού. Επιπλέον, τα άτομα που νιώθουν λιγότερο επιθυμητά, μπορούν να βρουν στο Διαδίκτυο πιο εύκολα ναρκισσιστική επιβεβαίωση παρουσιάζοντας μια νέα ταυτότητα.

Τα chat rooms δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες να δημιουργήσουν ταυτότητες με τις οποίες πειραματίζονται και είναι συνήθως εντελώς διαφορετικές από τις πραγματικές. Το άτομο μπορεί να παίξει ένα ρόλο παράδοξο σε σχέση με την καθημερινή του ζωή, επιτρέποντας στον εαυτό του ένα «διασκεδαστικό» διάλειμμα από τις ευθύνες και τα καθημερινά άγχη. Η επινόηση όμως μιας νέας προσωπικότητας απαντά και σε ασυνείδητες ανάγκες, όπως στη δημιουργία του «ιδανικού εαυτού», ιδιαίτερα όταν υπάρχει χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ουσιαστικά, οι χρήστες των διαδραστικών πλευρών του Διαδικτύου εκφράζουν συχνά τις απωθημένες ή καταπιεσμένες πλευρές της προσωπικότητάς τους και βιώνουν εμπειρίες αναγνώρισης και δύναμης. Μπορούν ακόμη να παίξουν ρόλους τους οποίους φοβούνται ή απεχθάνονται να αντιμετωπίσουν συνειδητά.

Η παγκόσμια μοναξιά και η ανάγκη επικοινωνίας ριζώνουν παντού, ακόμη και αν μεσολαβούν ηλεκτρονικές συσκευές. Ωστόσο, «οι υπολογιστές προσφέρουν την ψευδαίσθηση της συντροφικότητας χωρίς τις απαιτήσεις της φιλίας» (Turkle, 1995). Οι σχέσεις που δημιουργούνται και παραμένουν διαδικτυακές, δεν φαίνεται να μπορούν να αντικαταστήσουν μακροπρόθεσμα τις πραγματικές διαπροσωπικές σχέσεις.

ΠΗΓΗ: εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 14/01/2006

Η αλήθεια για το δίκαιο

Image via Wikipedia

I found this fascinating quote today:

Η ωφελιμιστική σύγχρονη πολιτική φιλοσοφία διαιρείται σε αυτές τις δύο μέριμνες χωρίς να τις ενώνει, οπότε μοιραία απαξιώνει και τις δύο. Επειδή έχει εγκαταλείψει το σχέδιο γνώσης του τι είναι δίκαιο, αναζητεί τη συναίνεση περί δικαίου. Είτε αναζητεί τη συναίνεση εξισορροπώντας τα συμφέροντα, οπότε ορίζει προδιαγραφές για το δίκαιο αλλά όχι ποιες αρετές είναι δίκαιες στην πράξη. Είτε αναζητεί τις αρετές μέσα σε μια κοινότητα, οπότε ξέρει τι είναι δίκαιο αν έχω τις τάδε πεποιθήσεις, όχι τι είναι δίκαιο. spoudasterion.pblogs.gr, Ludus Literarius

You should read the whole article.

Μετανεωτερικά δεινά

Image by UOC_Universitat via Flickr

I found this fascinating quote today:

Τραγική φιγούρα που συγκεφαλαιώνει το πνεύμα της σύγχρονης αβεβαιότητας αποτελεί βεβαίως, κατά τον Μπάουμαν, η μορφή του παράνομου μετανάστη. Στους χρόνους της παγκοσμιοποιημένης Αγριας Δύσης η παρατεταμένη αθλιότητα δημιουργεί απελπισία σε πολλά εκατομμύρια ανθρώπων. Είναι τα «ανθρώπινα απόβλητα» που καταφτάνουν στην Ευρώπη, χωρίς να έχουν κάποια χρήσιμη λειτουργία να επιτελέσουν στη χώρα της προσωρινής τους παραμονής και χωρίς ταυτόχρονα να υπάρχει καμιά ρεαλιστική προοπτική επιστροφής στη χώρα απ' όπου προήλθαν. Δύσμοιροι και απέλπιδες αποτελούν τον αυτονόητο στόχο στον οποίο οι «εγκατεστημένοι» διοχετεύουν τη δυσφορία τους και γίνονται παραλήπτες της σημερινής ανεξέλεγκτης οργής για την οποία δεν φέρουν την παραμικρή ευθύνη.spoudasterion.pblogs.gr, Ludus Literarius

You should read the whole article.

Θεωρίες της παρακμής

του Θανάση Γιαλκέτση

Το θέμα της «παρακμής του πολιτισμού» δεν είναι καινούριο. Εδώ και αιώνες τροφοδοτεί μια «διαμάχη μεταξύ αρχαίων και μοντέρνων» που αντανακλά την κλασική σύγκρουση των γενεών και ταυτόχρονα την αγωνία του homo sapiens μπροστά στο αναπόφευκτο των γηρατειών και του θανάτου.

Κυρίως όμως μετά τον 18ο αιώνα αυτό το θέμα προσέλαβε μια πρωτόγνωρη σημασία στην πολιτική σκέψη της Δύσης καθώς και στην κουλτούρα και στον ίδιο τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αντιλαμβάνονται την αλλαγή του κόσμου. Υπάρχει μια στενή σχέση ανάμεσα στις αιφνίδιες αλλαγές (τεχνολογικές, οικονομικές, κοινωνικές) που χαρακτηρίζουν τη μία ή την άλλη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας και την εκδήλωση μιας θεματικής της παρακμής νοούμενης ως αρνητικής όψης της νεωτερικότητας. Το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα, οι τρεις δεκαετίες που προηγούνται της σύγκρουσης 1914-18 και ο μεσοπόλεμος εμφανίζονται έτσι ως χρονικές περίοδοι ιδιαίτερα ευνοϊκές για την εμφάνιση θεωριών που τείνουν να εξηγούν την κρίση του σύγχρονου κόσμου με την εγκατάλειψη των παραδοσιακών αξιών και σημείων αναφοράς· ως συνέπεια μιας επιτάχυνσης της ιστορίας και μιας έκρηξης των δομών ένταξης στο κοινωνικό σώμα, που δεν προσφέρουν άλλη διέξοδο στους «ξεριζωμένους» (είναι ο τίτλος ενός βιβλίου του Μορίς Μπαρές που δημοσιεύτηκε το 1897) εκτός από εκείνη της ηδονιστικής απόρριψης κάθε καταναγκασμού ή αντίθετα της αντιεκσυγχρονιστικής αντίδρασης.

Αυτή η απόρριψη του σύγχρονου κόσμου, που συνδέεται με την εικόνα της παρακμής, είναι παρούσα κυρίως στη σκέψη των θεωρητικών της ριζοσπαστικής δεξιάς εδώ και δύο αιώνες. Και οι άνθρωποι του Διαφωτισμού ωστόσο δεν απέφυγαν πάντοτε τον πειρασμό να εξηγήσουν την παρακμή των πολιτισμών με την απώλεια των ηθικών αξιών. Δεν ήταν ο Ρουσό αυτός που έγραψε «Ρώμη, που ήσουν κάποτε ναός της αρετής, έγινες θέατρο του εγκλήματος, ντροπή των εθνών και άθυρμα των βαρβάρων;»;

Κατά κύριο λόγο όμως οι θεωρητικοί της παρακμής στρατολογήθηκαν από το στρατόπεδο των αντιπάλων του Διαφωτισμού. Δεν ανήκαν όλοι τους στον σκληρό πυρήνα της αντιδραστικής και αντεπαναστατικής σκέψης. Αλλά μαζί με αυτόν, εθνικιστές, φασίστες, θεωρητικοί της «συντηρητικής επανάστασης» ή διανοούμενοι της δεκαετίας του '30 είχαν κοινό στοιχείο το ότι κήρυσσαν την επιστροφή σε μια κοινωνία με οργανικούς, κοινοτικούς και πνευματικούς δεσμούς· τη μοναδική ικανή, κατά τη γνώμη τους, να αναζωογονήσει έναν κόσμο ο οποίος εδώ και δύο αιώνες βρισκόταν σε κατάσταση αποσύνθεσης. Ολοι τους εκπροσωπούν -καθένας τους σε διαφορετική κλίμακα- μιαν εξέγερση ενάντια στον Διαφωτισμό, που θεωρείται υπεύθυνος για το ότι διέδωσε και έπειτα επέβαλε στον δυτικό κόσμο έναν καταστροφικό ορθολογισμό, από τον οποίο γεννήθηκε η ατομικιστική και ηδονιστική κοινωνία, την ολοκληρωμένη πολιτική έκφραση της οποίας ενσαρκώνει η φιλελεύθερη δημοκρατία.

Και σήμερα πώς έχουν τα πράγματα; Ο λόγος περί παρακμής συνεχίζει να τροφοδοτεί μιαν αντιεκσυγχρονιστική ρητορική, η επιχειρηματολογία της οποίας έχει αλλάξει λίγο από το τέλος του 19ου αιώνα, ενώ οι κύριοι φορείς της τοποθετούνται στα δύο άκρα (αλλά κυρίως στα δεξιά) του πολιτικού φάσματος. Ο κύριος εχθρός, ιδίως μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού, παραμένει ο φιλελευθερισμός. Ολα τα δεινά που πλήττουν την «παρακμάζουσα νεωτερικότητα» πηγάζουν από αυτήν την ιδεολογική και ηθική παρέκκλιση, αφετηρία της οποίας είναι για άλλους ο Διαφωτισμός, για άλλους το τέλος του Μεσαίωνα ή ακόμα -όπως υποδείκνυαν με τα γραπτά τους ο Γάλλος Λουί Ρουζιέ ή ο Ιταλός Γιούλιους Εβολα- ο θρίαμβος του χριστιανικού εξισωτικού ουμανισμού σε βάρος του αρχαίου παγανισμού.

Ποιο φάρμακο προτείνουν οι θεωρητικοί της παρακμής για τη θεραπεία του κακού που διαβρώνει τη σύγχρονη κοινωνία και την οδηγεί στο δρόμο της απώλειας; Εδώ και δύο αιώνες, οι επικριτές της φιλελεύθερης νεωτερικότητας, που συνδέεται με τον καπιταλισμό και τη δημοκρατία, κηρύσσουν την επιστροφή στην παλιά τάξη της κοινότητας και της οργανικής κοινωνίας και αναγγέλλουν το επερχόμενο τέλος του δυτικού πολιτισμού, ο οποίος διαβρώνεται από μιαν εσωτερική ηθική κρίση και τελικά θα καταστραφεί από τις «βαρβαρικές εισβολές». Και εδώ και δύο αιώνες ο «παρακμάζων» κόσμος, που περιγράφεται παρόμοια με την παρακμή και την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όχι μόνον επιβιώνει αλλά και ενισχύεται από τις κρίσεις που υποτίθεται ότι θα επιτάχυναν την εξαφάνισή του.

Είναι σπάνια τα παραδείγματα στην ιστορία στα οποία σημαντικές τεχνολογικές, επιστημονικές, οικονομικές αλλαγές, συνοδευόμενες από μιαν ανατροπή των κοινωνικών ισορροπιών, δεν προκάλεσαν την επανεμφάνιση του συναισθήματος της παρακμής. Η ιδέα μιας ηθικής πτώσης, ενός χάσματος που χωρίζει τον κόσμο των πατέρων από εκείνο των τέκνων, διαδίδεται περισσότερο στο βαθμό που η εξέλιξη επιταχύνεται, χάνονται τα σημεία αναφοράς και επικρατεί στους νοσταλγούς του παρελθόντος η μυθοποιημένη εικόνα μιας χρυσής εποχής, σε σχέση με την οποία το παρόν δεν μπορεί παρά να είναι παρακμιακό. Ετσι, κάθε νέα επιτάχυνση της ιστορικής πορείας γεννάει στους μεν μιαν ανανεωμένη ελπίδα για τα ευεργετήματα της προόδου, ενώ στους δε την αίσθηση μιας ηθικής και πνευματικής απώλειας.

Αφού οι θεωρητικοί της παρακμής γνωρίζουν πάντα πώς να επωφελούνται από τη ρευστότητα της κοινωνικής μεταβολής, το δικό μας καθήκον δεν είναι να εξηγούμε ότι ο θανάσιμος κίνδυνος για τους πολιτισμούς υπάρχει μόνον όταν αυτοί απολιθώνονται με τη στείρα αναπόληση του παρελθόντος τους;

*Το παραπάνω άρθρο του γάλλου ιστορικού Πιέρ Μιλζά δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Il Corriere della Sera».

*ΠΗΓΗ:εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 22-5-2005

ΣΤΡΟΥΚΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ

I found this fascinating quote today:

Πρόκειται για μια θεωρία η οποία υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος μπορεί να γίνει αντιληπτός μόνο μέσα από ένα δίκτυο συμβολικών σχέσεων- δομών στις οποίες συμμετέχει χωρίς να το συνειδητοποιεί. Εμπνευσμένη από έρευνες στους τομείς της ανθρωπολογίας, της εθνολογίας και της γλωσσολογίας, η αντίληψη αυτή αναπτύχθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.spoudasterion.pblogs.gr, Ludus Literarius

You should read the whole article.