Η μεγαλύτερη αρετή του βιβλίου είναι ότι σου προτείνει έναν πόλεμο έντιμο: Διαλέγεις τα βιβλία που θέλεις· μόνα τους εκείνα, όταν διαθέτεις ηθική υγεία, σε παρακινούν, κι’ άθελά τους ακόμα, να διαβάσεις άλλα, αντίθετα, για να μορφώσεις γνώμη, να συγκρίνεις, να διαφωτιστείς, να επιβεβαιώσεις την προσωπική σου αυτοτέλεια, να μη γίνεις ετερόφωτος, ετεροκίνητος. Έτσι, με το ένα βιβλίο ν’ ανασκευάζει ή να πολεμάει τ’ άλλο, όλα μαζί σε γυμνάζουν στη διαδικασία του διαλόγου, όπου κανένας δεν ρητορεύει από «θέσεως ισχύος», γιατί εδώ την αυθεντία, όταν κι’ όπου υπάρχει, με τρόπο πάντως ελέγξιμο, δεν την περιφρουρεί καμμιά αστυνομική δύναμη. Δικαίωμά σου να κρίνεις και τους μέγιστους, υπό προσωπική σου ευθύνη. Μ’ αυτή την έννοια και μόνο — δηλαδή με την υψηλότερη — μπορεί κανένας να μιλάει, όπως συνηθίζεται, για «δημοκρατία των Γραμμάτων». Δεν είναι καθεστώς ακέφαλο: οι άριστοι διαλάμπουν, και σε κλίμακα διεθνή. Αλλά δεν σε υποχρεώνει, δηλαδή δεν σε υποτάσσει, κανένας τους.
Η αρετή τούτη γίνεται εντονότερα αισθητή σε καιρούς πολιτικά σκοτεινούς ή ισκιωμένους, όταν τα μαζικά μέσα επικοινωνίας μπαίνουν αυθωρεί1 στην υπηρεσία του σατραπισμού2. Το βιβλίο τότε, ως ελεύθερη έκφραση ιδεών, ή απαγορεύεται — κι αυτό γίνεται τότε πανηγυρική εκδήλωση αδυναμίας των κρατούντων — ή απομένει μόνο του να διασώζει την αξιοπρέπεια των συνειδήσεων. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας τού στήνουν πολιορκία στενή, για να το παραμερίσουν, να το υποκαταστήσουν. Όταν το πετυχαίνουν, αυτό πληρώνεται πανάκριβα από τον άνθρωπο, με αντίτιμο το αυτεξούσιό του. Δοκιμάστε όμως να χρησιμοποιήσετε το βιβλίο ως μέσο προπαγάνδας: Αναδίνει αμέσως μιαν αποφορά3 σ’ ακτίνα μακρύτατη, ειδοποιεί. Είναι, θα έλεγε κανένας, μαγική, ακατάλυτη, η ζώνη που περιβάλλει την αγνότητα του βιβλίου.
Υπάρχουν σοβαροί λόγοι να πιστεύουμε πως ο πολιτισμός μας έχει παρεκκλίνει, αν δεν έχει πάρει ολότελα στραβό δρόμο κάτω από την επίδραση σκοτεινών εκμεταλλευτών. Μόνη ελπίδα να διορθωθεί η πορεία του, όσο θα είναι ακόμα καιρός, το βιβλίο. Ο Βολταίρος είχε πει κάποτε πως τον κόσμο τον κυβερνάνε τα βιβλία. Σήμερα πρέπει ένας άλλος λόγος, ακόμα πιο κρίσιμος, να ειπωθεί: Πως ο κόσμος, αν σωθεί, θα το χρωστάει στο βιβλίο. Γιατί αυτό το γκόλφι4 της ανθρωπιάς έχει τη δύναμη να ξορκίζει τα δαιμόνια, να εξυγιαίνει την ατμόσφαιρα, να οπλίζει τη λυτρωτική φαντασία, να ξυπνάει την αυτογνωσία, ν’ ανάβει το μάτι, να στυλώνει το φρόνημα, να ψυχώνει το χέρι. Η μάχη του ανθρώπου δεν θα χαθεί ενόσω θα υπάρχει καταφυγή του Λόγου, το βιβλίο.
Άγγελου Τερζάκη, Ταραγμένες ψυχές, Οι Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1993, σσ. 155-156
1. αυθωρεί: ευθύς, αμέσως
2. σατραπισμός: δεσποτισμός, αυταρχισμός
3. αποφορά: δυσάρεστη οσμή, κακοσμία
4. γκόλφι: εγκόλπιο, φυλακτό
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-110 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80 έως 100 λέξεων το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου: …με το ένα βιβλίο ν’ ανασκευάζει ή να πολεμάει τ’ άλλο, όλα μαζί σε γυμνάζουν στη διαδικασία του διαλόγου...
Μονάδες 11
Β2. α) Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς και την επίκληση στην αυθεντία. Να εντοπίσετε το συγκεκριμένο τρόπο πειθούς στο κείμενο και να αιτιολογήσετε τη χρήση του.
Μονάδες 4
β) Να βρείτε τέσσερα παραδείγματα μεταφορικής χρήσης του λόγου μέσα από το κείμενο που σας δόθηκε.
Μονάδες 4
Β3. α) Να γράψετε ένα α ν τ ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
ετερόφωτος, ελέγξιμος, ευθύνη, ελεύθερη, αδυναμία.
Μονάδες 5
β) Να γράψετε ένα σ υ ν ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
αρετή, γνώμη, ισχύς, περιφρουρώ, φρόνημα.
Μονάδες 5
Β4. Να αναγνωριστεί το είδος της σύνταξης (ενεργητικής ή παθητικής) στις παρακάτω προτάσεις και να μετατραπεί η καθεμιά σύνταξη στην αντίθετή της:
α) «…γιατί εδώ την αυθεντία, όταν κι’ όπου υπάρχει, με τρόπο πάντως ελέγξιμο, δεν την περιφρουρεί καμμιά αστυνομική δύναμη.»
β) «Η μάχη του ανθρώπου δεν θα χαθεί ενόσω θα υπάρχει καταφυγή του Λόγου, το βιβλίο».
Μονάδες 6
Γ. Συχνά παρατηρείται πολλοί μαθητές να καταστρέφουν τα σχολικά τους βιβλία στα προαύλια των σχολείων κατά το τέλος του σχολικού έτους. Σε άρθρο που θα δημοσιευθεί στη σχολική σας εφημερίδα να αιτιολογήσετε το παραπάνω φαινόμενο και να αναφερθείτε στους τρόπους που θα συμβάλουν στην αρμονική συνύπαρξη του βιβλίου με τα ηλεκτρονικά μέσα πληροφόρησης και γνώσης (500-600 λέξεις).
Μονάδες 40
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται στην αξία του βιβλίου. Αρχικά, επισημαίνει ότι τα βιβλία παρακινώντας τον αναγνώστη τους σε περαιτέρω προβληματισμό μέσα από τη μελέτη κι άλλων βιβλίων, τον εθίζουν στη διαδικασία του διαλόγου, και τον βοηθούν στη διαμόρφωση σφαιρικής άποψης και στη δημιουργία αυτόβουλης προσωπικότητας. Στη συνέχεια, τονίζει ότι η αρετή αυτή του βιβλίου είναι ιδιαίτερα σημαντική στην εποχή μας. Και τούτο διότι, καθώς ό σύγχρονος άνθρωπος πολιορκείται ανηλεώς από τα ΜΜΕ, τα καλά βιβλία υπάρχουν ακριβώς για να διαφυλάξουν την πνευματική ανεξαρτησία του και να σώσουν την αξιοπρέπειά του. Τέλος, ο συγγραφέας επαναλαμβάνοντας τη δυσκολία των καιρών και τους κινδύνους που αυτοί εγκυμονούν για τον άνθρωπο, υποστηρίζει πως το βιβλίο αποτελεί το μόνο δρόμο για τη σωτηρία του ανθρώπου και την επιστροφή του πολιτισμού του στον ορθό δρόμο.
Τα βιβλία γυμνάζουν τον άνθρωπο στη διαδικασία του διαλόγου. Αρχικά, φιλοξενώντας ιδέες που αφορούν κάθε τομέα της ανθρώπινης ζωής και δράσης και παρουσιάζοντας στον αναγνώστη την ελεύθερα και αδογμάτιστα διατυπωμένη θέση του συγγραφέα επάνω σε ποικίλα θέματα, γενούν στον αναγνώστη την επιθυμία για περαιτέρω προβληματισμό και τον ωθούν στη μελέτη κι άλλων βιβλίων, ώστε να επιτύχει το σχηματισμό σφαιρικής κι ολοκληρωμένης άποψης επάνω στο ζήτημα που τον απασχολεί. Έτσι, ο τελευταίος αναπτύσσει την κριτική του ικανότητα και καθίσταται ικανός να διαλέγεται όχι μόνο με τις ιδέες που του προτείνουν τα βιβλία αλλά και με κάθε άλλη πηγή γνώσης ή πληροφόρησης.
Β.2.α.
Πράγματι ο συγγραφέας στη 3η παράγραφο («Ο Βολταίρος είχε πει κάποτε πως τον κόσμο τον κυβερνάνε τα βιβλία») αξιοποιεί την επίκληση στην αυθεντία, την αναφορά δηλαδή στα λεγόμενα κάποιας γνωστής και αδιαμφισβήτητης αξίας προσωπικότητας. Επικαλούμενος, λοιπόν, τη θέση του Βολταίρου, γνωστού διανοητή του Διαφωτισμού, κατά την οποία τα βιβλία κυβερνούν τον κόσμο, επιδιώκει να ενισχύσει την προσωπική του άποψη ότι ανέκαθεν, πολύ δε περισσότερο στην εποχή μας, τα βιβλία αποτελούν ασπίδα προστασίας για την πνευματική ελευθερία του ανθρώπου και αντίσταση στις δυνάμεις του σκοταδισμού που επιχειρούν να χειραγωγήσουν τον άνθρωπο.
Β.2.β. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
1. …να μη γίνεις ετερόφωτος
2. …γιατί εδώ την αυθεντία, όταν κι’ όπου υπάρχει, με τρόπο πάντως ελέγξιμο, δεν την περιφρουρεί καμμιά αστυνομική δύναμη
3. Δεν είναι καθεστώς ακέφαλο…
3. …σε καιρούς πολιτικά σκοτεινούς ή ισκιωμένους
Β.3.α. ΑΝΤΩΝΥΜΑ
ετερόφωτος ≠ αυτόφωτος
ελέγξιμος ≠ ανεξέλεγκτος
ευθύνη ≠ ανευθυνότητα
ελεύθερη ≠ υπόδουλη
αδυναμία ≠ δυνατότητα
Β.3.β. ΣΥΝΩΝΥΜΑ
αρετή = πλεονέκτημα
γνώμη = άποψη
ισχύς = δύναμη
περιφρουρώ = προστατεύω
φρόνημα = ηθικό.
Β.4. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ Ή ΤΟ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ
α) Σύνταξη ενεργητική.
Μετατροπή: «…γιατί εδώ η αυθεντία, όταν και όπου υπάρχει, με τρόπο ελέγξιμο δεν περιφρουρείται από καμμιά αστυνομική δύναμη»
β) Σύνταξη παθητική.
Μετατροπή: «Ο άνθρωπος δεν θα χάσει τη μάχη ενόσω θα υπάρχει καταφυγή του Λόγου, το βιβλίο»
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΑΡΘΡΟ = ΤΙΤΛΟΣ
ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΟΣ: Καταστροφή των σχολικών βιβλίων από τους μαθητές
ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ: α) Αίτια
β) Τρόποι αρμονικής συνύπαρξης βιβλίων & ηλεκτρονικών μέσων
α) ΑΙΤΙΑ
ΦΟΡΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ:
Αδυναμία ή αδιαφορία της, παρασυρμένης συνήθως από τους ξέφρενους ρυθμούς της ζωής, οικογένειας για μετάδοση στα παιδιά δημιουργικών ενδιαφερόντων, μεταξύ των οποίων και η βιβλιανάγνωση.
Απουσία του προσωπικού παραδείγματος των γονιών.
ΣΧΟΛΕΙΟ:
Μηχανιστική μάθηση.
Βαθμοθηρία.
Ανταγωνιστικό κλίμα.
Πνεύμα ωφελιμισμού.
Εντατικοποίηση σπουδών.
Απουσία ανθρωπιστικής παιδείας.
: Όλα τα παραπάνω καθιστούν τη σχέση μαθητή και βιβλίου προβληματική, καθώς ο πρώτος αντιμετωπίζει το δεύτερο ως «αγγαρεία» και ως μέσο για την επίτευξη απλώς των πρακτικώς χρησίμων, αδυνατώντας να κατανοήσει την αξία του ως πολύτιμης πηγής δια βίου μόρφωσης.
ΜΜΕ:
Υπερ - προβολή αρνητικών προτύπων
Απαξίωση του βιβλίου και γενικώς κάθε άλλης υγιούς και δημιουργικής ασχολίας, που θα συνέβαλε στην ηθικοπνευματική ανάταση του νέου ανθρώπου.
Έλλειψη εκπομπών, που θα έφερναν τον νέο άνθρωπο σε επαφή και γνωριμία με τον κόσμο του πολιτισμού και θα προέβαλλαν μεταξύ άλλων το βιβλίο και την αξία του στο ευρύ κοινό.
Πλύση εγκεφάλου σε βάρος των πολιτών προκειμένου μέσα από την χειραγώγησή τους να εξυπηρετηθούν διάφορα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα.
: Τα παραπάνω οδηγούν στην πνευματική απονέκρωση, την ηθική χαλάρωση και συνεπώς στην αδυναμία και απροθυμία υιοθέτησης γόνιμων ενδιαφερόντων.
ΚΡΙΣΗ ΑΞΙΩΝ
Στροφή στον υλικό ευδαιμονισμό (ταύτιση του «έχειν»με το «είναι»).
Επιδίωξη του εύκολου και εφήμερου.
Απροθυμία για ενασχόληση με ενδιαφέροντα που απαιτούν προβληματισμό και καταβολή πνευματικού μόχθου.
β) ΤΡΟΠΟΙ
ΣΧΟΛΕΙΟ:
Σωστή χρήση των Η/Υ, από καλά καταρτισμένους εκπαιδευτικούς και με αξιοποίηση προγραμμάτων υψηλής ποιότητας, ως μέσου γνώσης σε συνδυασμό με το βιβλίο.
Εισαγωγή στην εκπαίδευση ηλεκτρονικών βιβλίων.
Εγκατάλειψη όλων εκείνων των πρακτικών διδασκαλίας ή αξιολόγησης (βλ. ΑΙΤΙΑ) που καθιστούν για το μαθητή τη μελέτη βιβλίων απεχθή διαδικασία.
ΜΜΕ:
Αναβάθμιση, γενικότερα, της ποιότητας των προγραμμάτων, ώστε να βοηθηθεί η ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας.
Προβολή εκπομπών ικανών να κεντρίσουν το ενδιαφέρον για τον κόσμο του βιβλίου (βιβλιοπαρουσιάσεις, τηλεοπτικές σειρές που η υπόθεσή τους βασίζεται σε λογοτεχνικά έργα…).
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ:
Μεταλαμπάδευση από τους γονείς προς τα παιδιά της αγάπης τόσο για την τεχνολογία όσο και για το βιβλίο.
Τονισμός της αξίας του βιβλίου σε κάθε ευκαιρία.
Διακριτικός έλεγχος εκ μέρους των γονιών για τον τρόπο αξιοποίησης των Η/Υ και της τηλεόρασης, ώστε να μη γίνονται τα τελευταία εμπόδιο στη βιβλιανάγνωση.
Κάθε δράση που θα μπορούσε να καταστήσει τα βιβλία οργανικό παρακολούθημα στη ζωή των παιδιών. (επισκέψεις σε βιβλιοπωλεία, σε εκθέσεις βιβλίου, σε δημόσιες βιβλιοπαρουσιάσεις, βιβλία ως δώρο…).
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ:
Συγγραφή βιβλίων υψηλού επιπέδου σε πιο απλή γλώσσα, ώστε οι νέοι άνθρωποι να έρχονται σε επαφή με το ποιοτικό βιβλίο και παράλληλα να ενθαρρύνονται στη διατήρηση αυτής της σχέσης.
Διαφώτιση του κοινού για τη σπουδαιότητα της βιβλιοφιλίας.
_________________________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου