Λίγα για την νεότερη ελληνική παράδοση

Image by Jorge-11 via Flickr

I found this fascinating quote today:

Γ.ΣΕΦΕΡΗΣ

Ο Σολωμός ασφαλώς είχε γνωρίσει τα ποιήματα πού είχαν φέρει μαζί τους οι πρόσφυγες από την Κρήτη. Πίστευε στην γλώσσα του λαού κι εχθρεύονταν κάθε μορφή λογιοτατισμού. Οι απόψεις του πάνω στο πρόβλημα αυτό σώζονται σ' ένα διάλογο πού έγραψε, με κύρια πρόσωπα τον Ποιητή και τον Σοφολογιώτατο. Μνημονεύω, στην τύχη: "Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου, παρέξ ελευθερία και γλώσσα" ή, ακόμα: "Υποτάξου πρώτα στη γλώσσα του λαού, και αν είσαι αρκετός, κυρίεψέ την". Γι' αυτήν την κυριαρχία εμόχθησε, κι αυτός ο μόχθος είναι πού τον έκανε ένα μεγάλον Έλληνα. Ο Σολωμός, βέβαια, έγραψε και τον Ύμνο στην Ελευθερία, πού οι στίχοι, του χρησίμεψαν για τον εθνικό μας ύμνο - και άλλα ποιήματά του μελοποιήθηκαν και τραγουδήθηκαν πολύ στον περασμένο αιώνα. Όμως δεν είναι γι' αυτό που μετράει για μας η κληρονομιά του. Είναι γιατί μπόρεσε να χαράξει, όσο οριστικά του επέτρεπε η εποχή του, το δρόμο που θα 'παιρνε η ελληνική έκφραση. Αγάπησε τη ζωντανή γλώσσα και δούλεψε σ' όλη του τη ζωή για να την ανυψώσει στο επίπεδο της ποίησης που εκείνος οραματιζόταν. Ήταν μια προσπάθεια που ξεπερνούσε τις δυνάμεις ενός και μόνου ανθρώπου.spoudasterion.pblogs.gr, Ludus Literarius, Oct 2009

You should read the whole article.

Η «ηθική» σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον

Σε μια εποχή που η ηθική του ανθρώπου υποβαθμίζεται, κατακερματίζεται και αμφισβητείται, αναδύεται η ηθική του περιβάλλοντος, απαιτώντας σεβασμό σε κάθε μορφή ζωής, σε κάθε δημιούργημα πάνω στον πλανήτη.

Η ηθική του περιβάλλοντος διδάσκεται και στα ελληνικά πανεπιστήμια από ανθρώπους ευαισθητοποιημένους στο θέμα «Περιβάλλον». Ένας από αυτούς είναι ο αναπληρωτής καθηγητής Χημείας Απόστολος Μαρούλης και η επίκουρη καθηγήτρια Χημείας Κωνσταντίνα Χατζηαντωνίου-Μαρούλη, οι οποίοι διδάσκουν μεν Οργανική Χημεία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, αλλά αφιερώνουν χρόνο στη μελέτη και τη διδασκαλία της «Πράσινης Χημείας», με την οποία συσχετίζεται η περιβαλλοντική ηθική.

Ως ηθική ορίζουμε το σύνολο των κανόνων συμπεριφοράς που γίνονται αποδεκτοί από μία κοινωνία. Η περιβαλλοντική ηθική αφορά την ηθική σχέση των ανθρώπων με το περιβάλλον, δηλαδή το έδαφος, το νερό, τα ζώα, τα φυτά, ακόμα και τους βράχους. Η περιβαλλοντική ηθική πραγματεύεται την εγγενή αξία των πραγμάτων ως αυτοσκοπό, ανεξάρτητα από το αν είναι χρήσιμα ως μέσα για άλλους σκοπούς. Οι σημαντικότερες θεωρίες περιβαλλοντικής ηθικής αναφέρει ο κ. Μαρούλης είναι η Ανθρωποκεντρική, η Ζωοκεντρική και η Βιοκεντρική.

Ανθρωποκεντρική Ηθική
Στην Ανθρωποκεντρική Ηθική ο άνθρωπος αναγνωρίζεται ως η μόνη σημαντική ηθική οντότητα, ο άνθρωπος αποτελεί τον κατ’ εξοχήν ηθικό αξιολογητή του περιβάλλοντος και των στοιχείων που το αποτελούν. Όταν ακούμε να λέγεται –και το ακούμε τακτικά– ότι αυτή η Γη δεν είναι δική μας, «την έχουμε δανειστεί από τα παιδιά μας», ακόμη και σ’ αυτήν την καθαρά αλτρουιστική περίπτωση ο άνθρωπος αποτελεί το κεντρικό στοιχείο. Πάρα πολλοί και κυρίως οι επικριτές του χριστιανισμού συσχετίζουν την ανθρωποκεντρική θεώρηση με τη χριστιανική θρησκεία, λέγοντας ότι αυτό που αναφέρεται στη Γένεση «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και κατακυριεύσατε την Γην» έδωσε το ηθικό δικαίωμα να θεωρείται ο άνθρωπος ως ο δεσπότης της δημιουργίας. Έτσι δεν είναι τυχαία η νοοτροπία που αντανακλούν οι εκφράσεις του τύπου: «ο άνθρωπος δάμασε τη φύση, δάμασε το περιβάλλον», αντί των εκφράσεων «τι ωραία που εναρμονίστηκε με το περιβάλλον» στην περίπτωση κατασκευής π.χ. ενός φράγματος ή ενός γεφυριού.

Ζωοκεντρική Θεωρία
Η Ζωοκεντρική Θεωρία ασπάζεται ότι ηθική υπόσταση έχουν ακόμα και τα ζώα, επομένως δεν έχουμε δικαίωμα να τα βλάπτουμε άμεσα ή έμμεσα. Η Ζωοκεντρική Θεωρία εξισώνει ανθρώπους και ζώα από την άποψη αυτή. Η υιοθέτησή της έχει αποτέλεσμα τη χορτοφαγία, την εξάλειψη του κυνηγιού και τη μη χρήση των ζώων ως πειραματόζωων. Ο Gandhi έτρωγε αυγά μόνον όταν δεν ήταν γονιμοποιημένα, καθώς θεωρούσε ότι και το έμβρυο που υπάρχει μέσα στο γονιμοποιημένο αυγό ενέχει ζωή.

Βιοκεντρική Θεωρία
Στη Βιοκεντρική Θεωρία κάθε μορφή ζωής έχει αυθύπαρκτη αξία και ηθική υπόσταση κατέχει οποιαδήποτε βιολογική μονάδα διατηρεί την ακεραιότητά της. «Ο Κανόνας του Σεβασμού της Ζωής» του Albert Schweizer, όπου αναφέρει ότι ακόμα και ένα μικρόβιο αξίζει προστασίας και σεβασμού, αποτέλεσε τον πρόδρομο της Βιοκεντρικής Θεώρησης.

Κοινωνική Οικολογία
Η Κοινωνική Οικολογία έχει κύριο εκφραστή της τον Bookchin. Στο βιβλίο του «Η Φιλοσοφία της Κοινωνικής Οικολογίας» πρεσβεύει ότι οι κοινωνίες με υψηλό βαθμό ιεράρχησης είναι πιθανό να καταχραστούν και να βλάψουν το περιβάλλον. Η ιδέα της επικυριαρχίας πάνω στη φύση μπορεί να ξεπεραστεί κατά τον Bookchin μόνο με τη δημιουργία μιας κοινωνίας, χωρίς ταξικές και ιεραρχικές δομές, σχολιάζει ο Απόστολος Μαρούλης.

Βαθιά Οικολογία
Τη Βαθιά Οικολογία μπορεί να τη γνωρίσει κανείς αποφατικά, δηλαδή ορίζοντας το τι δεν είναι. Δεν είναι, λοιπόν, ίδια με την κλασική οικολογία που γνωρίζουμε στη Δύση και που χαρακτηρίζεται ως Ρηχή Οικολογία. Η Ρηχή Οικολογία κατά το Νορβηγό φιλόσοφο Arne Naess χαρακτηρίζεται από τη χρησιμοθηρική προσέγγιση του περιβάλλοντος, που έχει στόχο τον αγώνα ενάντια στη ρύπανση και τη μείωση των πόρων, δηλαδή το ευ ζην, την υγεία και την ευημερία των ανθρώπων των ανεπτυγμένων χωρών. Η Βαθιά Οικολογία έχει στοιχεία από την επιστήμη της οικολογίας, την εθνοφιλοσοφία, τον ανατολικό μυστικισμό και τις διδαχές του Gandhi. Η ταυτοποίηση του ανθρώπινου εγώ με τη φύση θεωρείται ως η μόνη λύση. Από την ιδεολογική πλατφόρμα της πλατιάς οικολογίας αξίζει να επισημάνουμε ότι «θα πρέπει να υπάρξει ιδεολογική αλλαγή στην εκτίμηση της αξίας της ποιότητας της ζωής και ότι η ευημερία της ανθρώπινης ύπαρξης στη Γη έχει πνευματική αξία».

Οικοφεμινισμός
Ο οικοφεμινισμός έχει ως κυριότερο γνώρισμά του τη θέση εκείνη σύμφωνα με την οποία υπάρχουν σχέσεις αντιστοιχίας ανάμεσα στην επιβολή των ανδρών επί των γυναικών και της επιβολής του ανθρώπου επί της φύσης. Οι άνδρες θεωρούνται υπεύθυνοι για την οικολογική καταστροφή, καθώς κατείχαν και κατέχουν αποκλειστικά την εξουσία στα χέρια τους. Άρα, η σωστή αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών θεμάτων προϋποθέτει μια πιο θηλυκή προσέγγιση και κουλτούρα.

Οικοθεολογία
Η οικοθεολογία είναι μια θεολογική, οικολογική ηθική και καθορίζεται ανάλογα με τα πιστεύω της κάθε θρησκείας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, διά στόματος του Μακαριστού Οικουμενικού Πατριάρχου Δημητρίου, το 1989, κήρυξε την 1η Σεπτεμβρίου ως Ημέρα Προστασίας του Περιβάλλοντος. Όπως αναφέρει ο κ. Μαρούλης «λέγεται ότι εκείνη την ημέρα αναπέμπουμε προσευχές για όλη τη δημιουργία». Ανάλογο ενδιαφέρον υπάρχει και από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ο οποίος δραστηριοποιείται σε θέματα περιβάλλοντος. Όλες οι θρησκείες θεωρούν ότι η Δημιουργία είναι έργο του Θεού και ως έργο του Θεού και μόνον πρέπει να προστατευθεί, και από αυτή τη θεώρηση απορρέει ο σεβασμός όλων των θρησκειών για το περιβάλλον. Ο Ισλαμισμός π.χ. πρεσβεύει την πράσινη jihad (ιερός μουσουλμανικός πόλεμος) για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης.

Στο σημείο αυτό ο κ. Μαρούλης επισημαίνει την ασκητική στάση που διαπνέει την Ορθόδοξη Εκκλησία, καθώς και ότι το «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε» της Γενέσεως, που κρίθηκε αρνητικά από ορισμένους, έχει συνέχεια. Στη Γένεση αναφέρεται επίσης παρακάτω ότι ο άνθρωπος τοποθετήθηκε στον Παράδεισο με σκοπό «εργάζεσθαι αυτόν και φυλάσσειν», δηλαδή του δόθηκε ένας ρόλος να εργάζεται εκεί, να δραστηριοποιείται, να καλλιεργεί, να «τιθασεύει», αλλά και ένας ρόλος σημαντικότερος: να τον φυλάσσει. Συνεπώς είναι κάτι παραπάνω από ένας κατακτητής, βιαστής, όπως κρίθηκε από ορισμένους. Περισσότερο ή το ίδιο σημαντικός είναι ο ρόλος του ανθρώπου, ως φύλακα της δημιουργίας.

Στην καθ’ ημάς Ανατολή οι πατέρες είχαν την προσέγγιση ότι όλα τα πράγματα της δημιουργίας αξίζουν προστασίας και φροντίδας, ακόμα και η άψυχη ύλη, γιατί με τη μορφή της ύλης ήρθε και ο Θεός στη Γη, επομένως δεν μπορεί παρά η ύλη ως δημιούργημα του Θεού να αξίζει σεβασμού. Με μία έννοια, εμείς με την παράδοσή μας, ως Ανατολή, έχουμε γλιτώσει από τους σκοπέλους που μας έβαλε η καρτεσιανή προσέγγιση, «σκέφτομαι άρα υπάρχω», επομένως «όποιος δεν σκέπτεται δεν υπάρχει», άρα όποιος δεν υπάρχει ποιος ο λόγος να στεναχωριέσαι εάν εξαφανιστεί, αφού δεν υπάρχει; Έτσι το είδαν οι Δυτικοί, μέσα από την εξέλιξη κυρίως της τεχνικής, εξηγεί ο κ. Μαρούλης.

Σημαντικές θέσεις της περιβαλλοντικής ηθικής
Ιδιαίτερη σημασία έχουν κάποιες θέσεις της περιβαλλοντικής ηθικής που διατυπώθηκαν στον οικοκεντρισμό του Aldo Leopold. Το 1949 δημοσίευσε ένα δοκίμιο, την «Ηθική της Γης», που αποτελούσε μέρος του βιβλίου του με τίτλο «Ημερολόγιο της Αμμώδους Κομητείας». Εκεί αναφέρει ότι υπάρχει μια ηθική σχέση με τη Γη, η οποία προϋποθέτει αγάπη, σεβασμό, αναγνώριση. Είναι περίφημος πια ο ορισμός του για το πώς μπορεί να χαρακτηρισθεί ως σωστή ή μη μια στάση απέναντι στο περιβάλλον. Αναφέρει επί λέξει: «…κάτι είναι σωστό, όταν τείνει να διατηρήσει την ομορφιά, την ολότητα, τη σταθερότητα και την ομορφιά της βιοτικής κοινωνίας. Είναι λάθος ό,τι δεν τείνει προς αυτά». Όπως όλοι οι μεγάλοι ορισμοί δεν είναι τυφλοσούρτης, καθώς το τι τείνει να διατηρήσει τη σταθερότητα, την ολότητα και την ομορφιά είναι πολύ δύσκολο να το δεις σε μια κατάσταση, όπου π.χ. ένα είδος καταστρέφει ένα άλλο ή έχει υπερπολλαπλασιαστεί. Με κάποια διαφορετικά κριτήρια, ωστόσο, μπορείς να δεις και μέσα σ’ αυτές τις καταστάσεις τι συντελεί τελικά στην ολότητα.
ΠΗΓΗ: εφημ. ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ, 4/01/09

Μόδα & Ηθική

I found this fascinating quote today:

Εσχάτως, το ρεύμα του δίκαιου εμπορίου και της ηθικής κατανάλωσης δείχνει να παίρνει διαστάσεις που θα μπορούσαν να μας κάνουν να μιλάμε για ένα κίνημα της μόδας. Με τον όρο δίκαιο εμπόριο, εννοείται μια σειρά ηθικά διασφαλισμένων λειτουργιών που αφορούν την παραγωγή και τη διακίνηση των προϊόντων. Η ηθική κατανάλωση, ουσιαστικά συνώνυμη του δίκαιου εμπορίου, περιλαμβάνει όλες τις πράξεις και τους τομείς που συνδέονται με την εμπορευματική κουλτούρα . Έτσι, ο ηθικός καταναλωτής μπορεί να μποϊκοτάρει ή να αποφεύγει όχι μόνο προϊόντα που παράχθηκαν κάτω από άθλιες συνθήκες, αλλά κι άλλα, των οποίων οι διαφημίσεις κρίνονται ηθικά απαράδεκτες. Πώς μπορεί όμως να γίνεται μόδα η ηθική;spoudasterion.pblogs.gr, Ludus Literarius, Oct 2009

You should read the whole article.

Παγκοσμιοποίηση: audi et altera partem (;)

I found this fascinating quote today:

Η ελευθερία ως πολιτισμός

του MARIO VARGAS LLOSA, συγγραφέα

Αν και πιστεύω ότι αυτό το πολιτιστικό επιχείρημα κατά της παγκοσμιοποίησης είναι απαράδεκτο, θα πρέπει να αναγνωρίσω ότι βαθιά μέσα του κρύβεται μια αναμφίβολη αλήθεια. Αυτόν τον αιώνα, ο κόσμος στον οποίο θα ζήσουμε θα είναι λιγότερο γραφικός και εμποτισμένος με λιγότερο τοπικό χρώμα από εκείνον που μόλις αφήσαμε πίσω μας.spoudasterion.pblogs.gr, Ludus Literarius

You should read the whole article.

Ανθρώπινα δικαιώματα στην «πρέσα» της τεχνολογίας

Image by Colin Purrington via Flickr

του Σ.Ν.Αλαχιώτη,
καθηγητή Γενετικής

Πόσο «συμπιέζονται» οι θεμελιώδεις ηθικές αξίες μας κατά την εφαρμογή νέων, πρωτοπόρων τεχνικών επιτευγμάτων; Στην εποχή της Γενετικής, της Μικροηλεκτρονικής και της Νανοτεχνολογίας το ζήτημα είναι επίκαιρο όσο ποτέ.

Βρισκόμαστε αναμφίβολα στο κορυφαίο σημείο του νεοτεχνολογικού πολιτισμού μας, με τη λεωφόρο αυτή να χαράσσεται από τις επιστημονικές αιχμές της Γενετικής και της Μικροηλεκτρονικής, στις οποίες προστέθηκε πρόσφατα και η Νανοτεχνολογία. Βιώνουμε, περιδιαβαίνοντας αυτή τη λεωφόρο, μια συναρπαστική εποχή στις σχέσεις μας με τις «μηχανές»· μια σχέση όμως που κρύβει μέσα της πολλά προβλήματα, τα οποία προέρχονται από τη βεβιασμένη και λανθασμένη πολλές φορές εφαρμογή της νέας γνώσης. Και τούτο διότι οι νέοι αυτοί επιστημονικοί τομείς ενέχουν πολλούς άγνωστους παράγοντες, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν μπορούν να αποκαλυφθούν εύκολα πριν από μια ευρείας κλίμακας εφαρμογή.

Εφαρμογή της νέας γνώσης
Η θεώρηση αυτή αναδεικνύει τους πιθανούς κινδύνους μιας αλόγιστης εφαρμογής της νέας γνώσης· με το διακύβευμα να αφορά την ασφάλεια και την προστασία ή όχι των χρηστών μιας νέας εφαρμογής, τα δικαιώματά τους εν ολίγοις. Για τη σωστή λοιπόν προσέγγιση της πολιτικής για τις νέες τεχνολογίες και της συνακόλουθης πρακτικής, σημασία έχουν τρεις κύριοι τύποι ηθικών αρχών. Η πρώτη αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, υπό το πρίσμα ότι ο καθένας πρέπει να έχει δικαίωμα στην επιλογή, όπως λ.χ. στο αν μπορεί να επιλέγει για να εντάξει στη διατροφή του νεοφανή τρόφιμα (μεταλλαγμένα) ή όχι.

Η δεύτερη αρχή έχει να κάνει με την αναγκαιότητα της δημόσιας παρέμβασης και φροντίδας: με τις κυβερνήσεις και τους ισχυρούς εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς να έχουν την υποχρέωση της σωστής πληροφόρησης, ευαισθητοποίησης και προστασίας των πολιτών. Το παράδειγμα των γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών είναι αποκαλυπτικό, καθώς μετά την άκριτη εν πολλοίς αλλά κερδοσκοπική εξάπλωσή τους σε πολλές χώρες, ευτυχώς όχι και στη δική μας, η ερευνητική σκαπάνη αποκάλυψε κινδύνους για την υγεία των καταναλωτών, παραβιάζοντας τα δικαιώματά τους, και ανάγκασε τη Γερμανία λ.χ. να αποφασίσει πρόσφατα τη διακοπή καλλιέργειας γενετικώς τροποποιημένου καλαμποκιού στο έδαφός της. Μια τρίτη αρχή αφορά την κοινωνική δικαιοσύνη, υπό το πρίσμα ότι επειδή η κάθε επιστημονοτεχνολογική πρόοδος έχει ένα «κόστος», το κόστος αυτό θα πρέπει να κατανέμεται ακριβοδίκαια, με το μέγιστο δηλαδή να πηγαίνει σε εκείνους που κερδίζουν από μια νέα εφαρμογή και το ελάχιστο σε αυτούς οι οποίοι υφίστανται τις επιπτώσεις. Οι ηθικές αυτές αρχές συνδέονται και με το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ζούμε. Γι΄ αυτό η διάκριση επιστημονικών, ηθικών και κοινωνικών προβλημάτων δεν είναι πάντα εύκολη· κι εδώ επιστρατεύεται η Βιοηθική για να ρίξει το δικό της φως και να διαλευκάνει αυτές τις διακρίσεις.

Ηθική πλευρά της επιστήμης
Η ανάπτυξη και η καθιέρωση μιας νέας τεχνολογίας συνοδεύεται από δύο κατηγορίες ζητημάτων. Το πρώτο αφορά το επιστημονικό: Η επιστήμη ασχολείται με την κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε, καθώς και με τις αιτιατές σχέσεις οι οποίες μορφοποιούν τον κόσμο. Το δεύτερο ζήτημα αφορά το ηθικό θέμα: Η Ηθική, και ειδικότερα η Καθηκοντολογική Ηθική, αντίθετα με την επιστήμη, ασχολείται με εκείνα που οφείλουμε ή δεν οφείλουμε να κάνουμε. Μια διάσταση εμφανής από μια πρώτη ματιά που ουσιαστικοποιείται με το παράδειγμα της ατομικής βόμβας: Οταν π.χ. ρώτησαν τον Οπενχάιμερ γιατί κατασκεύασε την ατομική βόμβα, εκείνος απάντησε: «Αν είσαι επιστήμονας είναι καλό να γνωρίζεις πώς λειτουργεί ο κόσμος». Δεν ήταν βέβαια καλό για τους χιλιάδες κατοίκους της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι που πέθαναν από τις δύο ατομικές βόμβες οι οποίες έπληξαν τις πόλεις τους, φέρνοντας και τον Ψυχρό Πόλεμο, ενώ η διάσπαση του ατόμου έχει πάμπολλες ειρηνικές εφαρμογές.

Σε ανάλογο τόνο, τον περασμένο αιώνα, είχαμε επίσης πολλές καταστρατηγήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με τη συχνή παραβίαση του σχετικού με την ιατρική πράξη Κώδικα της Νυρεμβέργης, όπως δοκιμές εμβολίων σε φυλακισμένους ψυχιατρικών φυλακών, σε νέγρους κ.ά., με τον βιοδεσποτισμό των ναζιστών και την άνθηση της Ευγονικής η οποία διδασκόταν ως το 1945 στα καλύτερα πανεπιστήμια. Οι βιοηθικές όμως παραβιάσεις σήμερα συνεχίζονται σε ένα άλλο επίπεδο, πιο μαζικό, πιο επικίνδυνο, πιο βασικό: Με την κακή εφαρμογή ορισμένων γενετικών νεωτερισμών, οι οποίοι αφορούν λ.χ. τον γενετικό επανασχεδιασμό της ζωής, όπως τα παιδιά κατά παραγγελία· την πιθανή γονιδιακή θεραπεία στη γεννητική σειρά· την «αναζητούμενη» κλωνοποίηση ανθρώπων που παραβιάζει θεμελιώδεις ηθικές αρχές οι οποίες διέπουν την αναπαραγωγή, τον σεβασμό του ανθρώπου και την προστασία του γενετικού του υλικού· την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή σε γυναίκες πέραν των ορίων τεκνοποίησης παραβιάζοντας έτσι τα δικαιώματα των παιδιών· την εμπορευματοποίηση της γονιδιωματικής γνώσης διά των ευρεσιτεχνιών κ.ά.

Βιοηθική, μια άλλη επιστήμη
Οι αντιστάσεις όμως που εγείρονται από τις βιοηθικές προσεγγίσεις ενοχλούν πολλούς: Αλλους διότι εμποδίζονται να αποβλέπουν στην αισχροκέρδεια και άλλους που δεν κατανοούν τους κινδύνους μιας ανεξέλεγκτης γενετικής μηχανικής με τις σημερινές δυνατότητές της. Το αποτέλεσμα είναι να ακούγονται απόψεις ότι η Βιοηθική λειτουργεί σαν τροχοπέδη στην επιστημονοτεχνολογική πρόοδο! Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η Βιοηθική είναι ένα νέο διεπιστημονικό γνωσιακό αντικείμενο που ασχολείται με την αξιολόγηση της συμπεριφοράς και των πράξεων του ανθρώπου προς την κατεύθυνση να μην εμποδίζονται οι ευεργετικές εφαρμογές της νέας γνώσης και να περιορίζονται οι κίνδυνοι από την αλόγιστη, βεβιασμένη και ανεξέλεγκτη εφαρμογή της. Δεν είναι δηλαδή οδόφραγμα, όπως θέλουν να την παρουσιάσουν μερικοί για δικούς τους λόγους.

Ενα παράδειγμα αφορά τη χρήση της νέας γνώσης από τη χαρτογράφηση του γονιδιώματός μας λ.χ., καθώς μπορεί να αξιοποιηθεί σε πολλά πεδία βασικής και εφαρμοσμένης γνώσης (στη γονιδιακή θεραπεία π.χ.), αλλά είναι εύκολο να παραβιαστούν και τα ανθρώπινα δικαιώματα από εργοδοτικούς και ασφαλιστικούς οργανισμούς. Ανθρωποι με «ιδιωτικά πιθανά δυνητικά» γενετικά μειονεκτήματα μπορούν να περιθωριοποιηθούν λ.χ. και να υποστούν το τίμημα του γενετικού ρατσισμού, του γενετικού «Καιάδα». «Ιδιωτικά διαγνωστικά γονιδιωματικά κέντρα του εξωτερικού» ήδη «πουλούν» ατεκμηρίωτες εν πολλοίς γνωματεύσεις για πάσης φύσεως γενετικούς κινδύνους, με τη βεβαιότητα όμως να περιορίζεται, επί του παρόντος, σε ελάχιστες περιπτώσεις ασθενειών. Ο καθένας μας όμως έχει κάποιο γενετικό μειονέκτημα· και αν υιοθετηθεί η οπτική του μελλοντικού παρόντος, όπως υποστηρίζει και ο Χάμπερμας, ίσως ατενίζουμε τις αμφισβητούμενες βιοηθικά πρακτικές τού σήμερα ως απόπειρες να ανοίξει ο δρόμος για μια φιλελεύθερη αγοραία Ευγονική, μια Νέα Ευγονική, γίγαντα μπροστά στην Ευγονική των ναζιστών.

Ας μην ξεχνάμε ακόμη ότι το πιο ευχάριστο στην ανθρώπινη σκέψη και δημιουργία είναι ότι πολλές θαυμαστές ικανότητες/δεξιότητες έχουν εκτιναχθεί πολλές φορές από πολύ βαθιά σωματικά ή διανοητικά μειονεκτήματα. Π.χ. ο Μπετόβεν είχε χάσει την ακοή του αλλά δημιουργούσε, ανάλογα και ο Ομηρος που είχε τυφλωθεί, ο μεγάλος κοσμολόγος Χόκινγκ είναι παράλυτος αλλά σκέφτεται δημιουργικά με εκπληκτικές επιστημονικές σκέψεις, ο μεγάλος ζωγράφος Λοτρέκ έπασχε από μυϊκή δυστροφία, ο Βαν Γκογκ ήταν ψυχικά άρρωστος. Πόσο θα έχανε η ανθρωπότητα αν οι μεγάλοι αυτοί άνθρωποι ζούσαν σήμερα και ο «γονιδιωματικός έλεγχός» τους με την κερδοσκοπική αντίληψη, τους «βάφτιζε» ανάπηρους;

Η νέα γνώση λοιπόν είναι σαν το νερό που ξεδιψά αλλά πνίγει κιόλας: Το πώς πρέπει να τη χειριζόμαστε για να μην καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αποκλειστικά θέμα βιοηθικής παιδείας και ευαισθητοποίησης των πάντων, πολιτικών και πολιτών.
ΠΗΓΗ: εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 11 Οκτωβρίου 2009