Ο ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ

Ο ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΜΕ ΑΠΛΑ ΛΟΓΙΑ

Μετατροπή του ευθέως λόγου σε πλάγιο

α) Μεταφορά μιας μόνο κύριας πρότασης (ΚΠ) :

1η υποπερίπτωση: Αν η ΚΠ είναι κρίσεως, δηλ. εκφέρεται με οριστική, μετατρέπουμε το ρήμα της σε ειδικό απαρέμφατο και το υποκείμενο (μαζί με τα ομοιόπτωτά του) το τοποθετούμε σε πτώση αιτιατική, εφόσον σας δοθεί ρήμα εξάρτησης ενεργητικής φωνής.

Για τον χρόνο του απαρεμφάτου αρκεί να θυμάστε:
Η οριστική ενεστώτα μετατρέπεται σε απαρέμφατο ενεστώτα.
Η οριστική μέλλοντα σε απαρέμφατο μέλλοντα.
Η οριστική των παρελθοντικών χρόνων σε απαρέμφατο παρακειμένου.

π.χ.:
EΛ: aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae (23)
ΠΛ:(Servius scripsit) aegrotavisse Caecinam Paetum, maritum Arriae

Aν ωστόσο σας δοθεί ρήμα εξάρτησης παθητικό λεκτικό, τότε ισχύουν τα ίδια για τη μετατροπή του ρήματος σε απαρέμφατο, αλλά, σε ό,τι αφορά το υποκείμενο του απαρεμφάτου, να θυμάστε ότι αυτό πλέον παραμένει σε πτώση ονομαστική, διότι λειτουργεί και ως υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης.

π.χ.:
ΕΛ: Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae (23)
ΠΛ: (Dicitur) aegrotavisse Caecina Paetus, maritus Arriae

2η υποπερίπτωση: Αν η ΚΠ είναι επιθυμίας, δηλ. εκφέρεται με προστακτική ή προτρεπτική υποτακτική, τότε οι τρόποι μεταφοράς της στον πλάγιο λόγο είναι δύο:

α΄ τρόπος: Μετατρέπoυμε την ΚΠ σε βουλητική, που θα εισαχθεί με ut και θα εκφέρεται με υποτακτική (γ΄ προσώπου) ενεστώτα μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου ή παρατατικού μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου.

π.χ.:
ΕΛ: tu hominem investiga (28)
ΠΛ: (Aesopus monet) illum ut hominem investiget

(Aesopus monuit illum) ut hominem investigaret

β΄ τρόπος: Μετατρέπουμε το ρήμα της ΚΠ σε τελικό απαρέμφατο και το υποκείμενο (μαζί με τα ομοιόπτωτά του) το τοποθετούμε σε πτώση αιτιατική.

π.χ.:
ΕΛ: Tu hominem investiga (28)
ΠΛ: (Aesopus monuit) illum investigare hominem

3η υποπερίπτωση: Αν η ΚΠ είναι ευθεία ερωτηματική τότε την μετατρέπουμε σε πλάγια ερωτηματική, με το ρήμα της σε γ΄ πρόσωπο υποτακτικής. Ο χρόνος της υποτακτικής θα καθοριστεί από την χρονική βαθμίδα του ρήματος εξάρτησης. Εφαρμόζουμε δηλαδή τα γνωστά από την ακολουθία των χρόνων (βλ. παρακάτω).

Προσοχή χρειάζεται στον τρόπο που θα εισάγουμε την πλάγια ερώτηση. Έτσι, οφείλουμε να προσέξουμε αν η ευθεία ερώτηση είναι μερικής ή ολικής άγνοιας. Αν, λοιπόν, η ευθεία ερώτηση είναι μερικής άγνοιας, εισάγεται δηλαδή με ερωτηματικό επίρρημα ή ερωτηματική αντωνυμία, τότε την πλάγια ερώτηση θα την εισάγουμε με το ίδιο ερωτηματικό επίρρημα ή την ίδια ερωτηματική αντωνυμία. Αν, όμως, η ευθεία ερώτηση είναι ολικής άγνοιας, δηλαδή δεν εισάγεται με ερωτηματικό επίρρημα ή ερωτηματική αντωνυμία (ή εισάγεται με τα μόρια num, -ne, none), τότε την πλάγια ερώτηση θα την εισάγουμε με το num.

π.χ.:
ΕΛ: Qui potuisti populari hanc terram? (43 - μερικής άγνοιας)
ΠΛ: (Mater filium interrogat) qui potuerit populari illam terram.
(Mater filium interrogavit) qui potuisset populari illam terram.

ΕΛ: In hoc me longa vita et ifelix senecta traxit? (43 - ολικής άγνοιας)
ΠΛ: (Mater filium interrogat) num in illud se longa vita et ifelix senecta traxerit
(Mater filium interrogavit) num in illud se longa vita et ifelix senecta traxisset


β) Μεταφορά μιας περιόδου, αποτελούμενης από ΚΠ & Δευτερεύουσα πρόταση (ΔΠ):

Για την μεταφορά της ΚΠ ισχύουν όσα αναφέρθηκαν παραπάνω.

Για την μεταφορά της ΔΠ προσέχουμε τα ακόλουθα:

Η ΔΠ παραμένει, αλλά με το ρήμα της σε γ΄ πρόσωπο υποτακτικής, της οποίας ο χρόνος θα καθοριστεί από την χρονική βαθμίδα του ρήματος εξάρτησης.

Έτσι:

1η υποπερίπτωση: Αν η ΔΠ εκφέρεται με οριστική, τότε μετατρέπουμε το ρήμα της σε υποτακτική, για τον χρόνο της οποίας μπορούμε να θυμόμαστε τα εξής:

Η οριστική ενεστώτα / παρατατικού μετατρέπονται σε υποτακτική ενεστώτα / παρατατικού, μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού / ιστορικού χρόνου αντίστοιχα.

Η οριστική παρακειμένου / υπερσυντελίκου μετατρέπονται σε υποτακτική παρακειμένου / υπερσυντελίκου, μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού / ιστορικού χρόνου αντίστοιχα.

Η οριστική μέλλοντα μετατρέπεται σε υποτακτική Ενεργητικής Περιφραστικής συζυγίας Ενεστώτα (-urus sim) ή σε υποτακτική Ενεργητικής Περιφραστικής συζυγίας Παρατατικού (-urus essem) μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού / ιστορικού χρόνου αντίστοιχα.

2η υποπερίπτωση: Αν η ΔΠ εκφέρεται ήδη με υποτακτική, τότε απλώς ελέγχω αν η υποτακτική της επιτρέπεται από το ρήμα εξάρτησης. Έτσι, αρκεί να θυμάμαι ότι μετά από ρήμα εξάρτησης αρκτικού χρόνου επιτρέπονται οι υποτακτικές ενεστώτα, παρακειμένου, Ενεργητικής Περιφραστικής συζυγίας Ενεστώτα. Μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου επιτρέπονται οι υποτακτικές Παρατατικού, Υπερσυντελίκου, Ενεργητικής Περιφραστικής συζυγίας Παρατατικού.

Αν διαπιστώσουμε ότι η υποτακτική της ΔΠ δεν επιτρέπεται από το ρήμα εξάρτησης, τότε την μετατρέπουμε σε υποτακτική του αμέσως «γειτονικού» χρόνου. Στην πραγματικότητα, μπορούμε να θυμόμαστε ότι έχουμε τη δυνατότητα την υποτακτική ενεστώτα να την μετατρέψουμε μόνο σε παρατατικού (κι αντίστροφα), την υποτακτική παρακειμένου μόνο σε υπερσυντελίκου (κι αντίστροφα) κλπ.

π.χ.:

Μεταφορά ΚΠ & ΔΠ με υποτακτική

ΕΛ: Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem.(29)
ΠΛ: (Servius scribit) id exemplum sutorem quendam incitavisse, ut corvum doceat parem salutationem.
(Servius scripsit) id exemplum sutorem quendam incitavisse, ut corvum doceret parem salutationem.

Μεταφορά ΚΠ & ΔΠ με οριστική

ΕΛ: Fiduciam, quae nimia vobis est, (vos) deponite.
ΠΛ: (Cicero monet) ut fiduciam, quae nimia illis sit, (illi) deponeant.
(Cicero monuit) ut fiduciam, quae nimia illis esset, (illi) deponerent.

ΕΛ: Τum Camillus, qui …in exilio fuerat…, absens dictator est factus.(21)
ΠΛ: (Servius scribit) tum Camillum, qui …in exilio fuerit…, absentem dictatorem esse factum
(Servius scripsit) tum Camillum, qui …in exilio fuisset…, absentem dictatorem esse factum


Τελειώνοντας την αναφορά μου στα σχετικά με την μετατροπή του ευθέως λόγου σε πλάγιο, επιβάλλεται να επισημάνω ότι κάποιες αντωνυμίες καθώς και επιρρήματα μεταβάλλονται.

Ειδικότερα:

Τα ego / nos (υποκείμενα σε ΚΠ κρίσεως) μετατρέπονται σε γ΄ προσώπου se (ως υποκείμενα πλέον του απαρεμφάτου).

Ομοίως, η κτητική αντωνυμία α΄ προσώπου meus / noster μετατρέπεται σε γ΄ προσώπου suus

Τα tu / vos (υποκείμενα σε ΚΠ κρίσεως ή επιθυμίας) μετατρέπονται αντίστοιχα σε illum,illam ή eum,eam / illos,illas ή eos,eas (ως υποκείμενα πλέον του ειδικού ή τελικού απαρεμφάτου).

Τα tu / vos (υποκείμενα σε ΚΠ επιθυμίας) μετατρέπονται αντίστοιχα σε ille, illa ή is, ea / illi,illae ή ei, eae (ως υποκείμενα πλέον του ρήματος της βουλητική πρότασης).

Παρόμοια, η κτητική αντωνυμία β΄ προσώπου tuus / vester μετατρέπονται αντίστοιχα σε γενικές κτητικές illius / illorum ,illarum.

Τα hic,iste μετατρέπονται σε ille,illa,illud ή is,ea,id .

π.χ.:
ΕΛ: Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit. (28)
ΠΛ: (Servius scribit) Aesopi sui Licinum servum illi notum Roma Athenas fugisse.

ΕΛ: “Oleum et operam (ego) perdidi” . (29)
ΠΛ: (Sutor dicere solebat) oleum et operam se perdidisse.

ΕΛ: “Ego libenter tibi mea sede cedo”. (38)
ΠΛ: (Tum Caecilia puellae dixit) se libenter illi sua sede cedere

ΕΛ: Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii … locuti sunt.(41)
ΠΛ: (Servius scribit) Curium et Fabricium, antiquissimos viros, et illis antiquiores Horatios … locutos esse.

ΕΛ: “ Quid ergo non (tu) times, ne istae te calvam faciant?”
ΠΛ: (Pater filiam interrogavit) quid illa (ή ea) non timeret, ne illae (ή eae) illam (ή eam) calvam facerent.

Σε ό,τι αφορά τα επιρρήματα, τουλάχιστο με βάση την εξεταστέα ύλη, ας θυμόμαστε ότι:

Το nunc του ευθέως λόγου γίνεται tunc στον πλάγιο.

π.χ.

ΕΛ: Accipe (tu) nunc, quid postea Nasica fecerit. (24)

ΠΛ:(Ille monuit) ut ille acciperet tunc, quid postea Nasica fecisset.